Toplum, Bilim ve Yöntem

FELSEFE Ders Notları
Sosyolojiye Giriş

Sosyoloji Nedir?

Sosyoloji insanların birbirleriyle ilişkilerinin bilimsel açıdan incelenmesidir. Sosyoloji “sosyal davranış”a yönelen “bilimsel” bir yaklaşımdır. Sosyolojinin konusunu oluşturan “sosyal davranış” insanlık tarihi boyunca varolagelmiş; bir süreklilik göstermiştir. Bu anlamda sosyologların ilgi alanına giren sosyal davranış laboratuarda icat edilmemiş ya da astronotların ayın yüzeyini keşfetmesi gibi  keşfedilmemiştir. Sosyal yaşamın  “özsel oluşturucuları” (sosyal olanı mümkün kılan davranış örüntüleri olarak düşünülebilir) insanlık tarihi kadar eskidir ve bazen görece ilksel ve basit formlarda basen de oldukça karmaşık sofistike ( formlarda var olagelmiştir. Söz konusu özsel süreklilik ve temelde benzer olma gerçeği, sosyal yaşamın  bilimsel açıdan incelenmesini olanaklı kılmaktadır. Belirli düzenlilikler ve tekbiçimlilikler her zaman vardır. Bunlar gözlemlenebilir, betimlenebilir, analiz edilebilir ve yorumlanabilirler.

Sosyolojinin Bireye Kazandıracağı Özellikler

Toplumsal sorunları görebilme

Daha farklı bir dünya olabileceğini görmek

Bildiklerimizi yeniden inceleme

Kesin doğruları çözümleme ve sorgulama alışkanlığı kazanma ...

Sosyolojinin Konusu

İnsan davranışlarının sosyal yönünü oluşturmaktadır. Sosyoloji insan birlikteliği gerçeği üzerinde durur ve sosyal etkileşimin örüntüleşmiş düzenliliklerini inceler. Sosyoloji bir bilgi gövdesi olarak, insan ilişkileri gerçeğini alır ve bu merkez üzerinde yoğunlaşır. Söz konusu insan birlikteliğine katkıda bulunan veya ondan çıkan her şey sosyolojiktir.

Toplumsal Yapı :Toplumu oluşturan temel gruplardan ve toplumsal kurumlardan meydana gelen kalıcı, sürekli ve örgütlü ilişkilere denir

Statü : Diğer insanların bizim hakkımızdaki düşüncelerini ve bize karşı davranışlarını belirleyen şey statümüzdür. Verilmiş ve edinilmiş statüler vardır. 

Toplumsal Rol : Toplum her statüdeki insanın belirli bir şekilde davranmasını bekler ve bu davranışlar ROL olarak adlandırılır. Bireyin rollerinden biri yada bazıları diğer yollarla uyuşmadığı zaman ROL ÇATIŞMASI olur.

Norm : Normlar belirli durumlarda insanların nasıl davranması gerektiğini konusunda yaptırımı olan beklentilerdir. Normlar değerlere dayalı olarak geliştirilen kurallardır.

Toplum : Toplum bireylerin toplamı demek değil belirli bir kültürü ve bir takım toplumsal kurumları paylaşan insanlar arasındaki ilişkilerdir. Toplum ve ulus birbirinden farklı kavramlardr. Ulus resmi olarak tanınmayı içeren ve varsayılan bi birlikteliktir.

Toplum Tipleri

• Avcı ve Toplayıcı toplumlar
• Tarım toplumları
• Kırsal toplumlar
• Modern toplumlar
• Bilgi toplumu
• Modernlik öncesi toplumlar
  

Toplumsal Değişme : Toplumun kültürel yapısal ekolojik veya demogrofik özelliklerindeki değişmeyi ifade eder.

Toplumsal Kurum : Toplumun yapısı ve temel değerlerinin korunması bakımından nispeten srekli kurallar topluluğudur. Kurum ve toplumsal kurum farklı şeylerdir örneğin sağlık ocağı hastaneler birer kurumdur sağlıkla ilgili kurumların bütünü ise bir toplumsal kurum olan sağlık kurumudur.

Toplumsal Olgu : Bireyin dışında bulunan ve sahip oldukları zorlama gücü sayesinde kendilerini bireye kabul ettiren davranış düşünme ve hissetme biçimleridir.*Değer = Toplum yada sosyal bir grup tarafından önemli görülen inanç ve ideallerdir.

Toplumsallaşma : Toplumun kültürünü öğrendikleri etkileşim sürecidir.C.Wright Mills tarafından geliştirilen sosyolojik imgelem he tarihi hem biyogrofiyi hemde toplumun bunlar içindeki ilişkilerini kavramaktadır. Sosyoloji makro düzeyde toplumsal kurumların yada toplumların yapısını, Mikro düzeyde grupları gruplar arasındaki etkileşimi ve toplumsal rolleri inceler

Mikrososyoloji : Yüzyüze etkileşim halindeki gündelik davranışların incelenmesine mikrososyoloji denir.

Makrososyoloji : Siyasal sistem yada ekonomik düzen gibi büyük ölçekli toplumsal düzenlerin çözümlenmesine ise makrososyoloji denir.

Sosyolojinin Doğuşu

Bilim olarak sosyoloji yaklaşık 200 yıl önce ortaya çıkmıştır. Fransız devrimi ve Endüstri devrimi sonrasında büyük değişimler meydana gelmiştir. Sosyolojinin ortaya çıkmasındaki en büyük etken bu değişimlerdir.İlk sosyolojik analizler nelerin neden değiştiğini ortaya koyma ve gelecekte toplum yapısının nasıl olacağını tahmin eden analizlerdir.

Auguste COMTE toplumun bilimsel olarak incelenmesini sosyoloji olarak adlandıran ilk kişidir.

Sosyolojinin Diğer Sosyal Bilim Disiplinleriyle İlişkisi

Disiplin bilim dallarının alt kategorilerine verilen isimdir. Sosyoloji hem bir bilim hem bir disiplindir. Doğa bilimlerinin kullandığı yöntemlerle cevap bulma çabası sosyolojiyi doğurmuştur. 

Psikoloji : Bireysel davranışı incelediği için
Antropoloji : Sadece kültür üzerinde durduğu için

Ekonomi ve Siyaset : Sadece toplumsal kurumu inceledikleri için

Tarih : Olguların belirli dönemdeki hallerini incelediği için..Sosyolojiden farklıdır. Sosyoloji diğer disiplin alanlarından diğer disiplin alanlarıda sosyolojiden faydalanır ilişki içindedirler .

Bilim ve Yöntem

Bilimsel Araştırmanın Aşamaları

• Araştırma konusunun seçilmesi ve problemin belirlenmesi
• Araştırma için uygun araştırma tipi ve yöntemin belirlenmesi
• Araştırma evrenin belirlenmesi ve örneklem seçimi
• Veri toplama
• Veri analizi
• Bulguların yorumlanması ve rapor yazımı.

Bilim olması gerekeni değil olanı araştırır,Bir toplumsal kurumdur,sistemli ve organize edilmiş bilgiler bütünüdür, bilgi üretmenin sistemli bir yoludur hem emprik (gözleme ve deneye dayalı) hem rasyoneldir, değerlerden mimkün olduğunca uzak kalmaya bakar.

Sosyal bilimlerle doğa bilimlerinin farkları

• Doğa bilimlerde kesin bilgilere gitmek sosyal bilimlere göre daha kolaydır.
• Doğa bilimlerde ölçüm yapmak daha kolaydır.
• Doğa yasaları daha kesindir.
• Doğa bilimlerde gelecekle ilgili tahmin yürütmek daha kolaydır.
• Doğa bilime daha kolay deney yapılır.
• Doğa bilimde olayların neden sonuç ilişkisini daha kolay ortaya koyar.
  

Sosyolojik Araştırmalarda Yöntem ve Teknikler

Pozitivist Yaklaşım

• Tek bir bilimsel yöntem vardır bütün bilimler bu yöntemi kullanır sadece konuları değişiktir.
• Gerçekliğin insanlardan bağımsız olduğunu ve keşfedilmeyi beklediğini savunur.
• Toplumsal dünyayı incelemek için doğa bilimlerinde kullanılan yöntemlerin kullanılmasını gerektiğini savunur
• Sadece görünen olguları ve ilişkileri sosyolojinin konusu yapar
• Toplumsal gerçeklik bilinebilir
• Yöntem olarak nicel yöntem kullanılır.
• Toplumsal gerçekliği fiziksel gerçeklikler gibi bireylerin öznelikler dışında var olanlarla sınırlı tutarlar
• Sadece ileriye yönelik kestirmeler yapabilirler.
• İnsanların rasyonel hareket ettiklerini düşünürler.
• Kökleri auguste comte ve Durkheim e dayanır.
• Bilimselliğin temelini hipotezlere dayatır.

Yorumlayıcı Yaklaşım

• Toplumsal gerçekliği bireylerin ona verdiği anlamda aramaya çalışır
• Araştırmadaki amacı toplumsal eylemi anlatmaktır
• İncelenen toplumsal eylemin bağlamına bakılır
• Nitel araştırma yöntemini kullanır
• Nedensel açıklamayı değil derinlemesine betimlemeyi anlamayı ve yorumlamayı amaçlar
• Kökleri Alman Dilth ye ve Max Weber'e dayanır

Eleştirel Yaklaşım 

• Toplumsal gerçekliği görünür toplumsal ilişkilerin arkasında saklı olduğunu düşünür.
• Toplumsal ilişkiyi dönüştürmeyi amaçlar
• İnsaların düzen tarafından aldatıldıklarını değişime uğradıklarını savunur
• Kökleri Karl Marx ve Sigmun Frued'a dayanır.

Feminist Yaklaşım

• Toplumsal ilişkilerdeki cinsiyetçi iktidar yapısını dönüştürmeyi amaçlar
• Ataerkil toplumsal yapı içinde güçsüz olan kadını güçlendirmek
• Pozitivizmi eleştirir
• Toplumdaki cinsiyete dayalı ilişkilerin varlığını göstermek

Sosyal Bilimlerde Kullanılan Araştırma Yöntem ve Teknikleri

Nicel Araştırma Yöntem ve Teknikleri

• Pozitivist yaklaşıma dayanan araştırma yöntemidir
• Araştırmaların başına yapılmış olan hipotezlerin sınanmasına dayalı yapılır
• Araştırmacılar nesneldir
• Tümden gelim
• Sosyal olgular arasında neden sonuç ilişkisi ortaya konmaya çalışır
• Standartlaştırlımıış teknikler kullanılır
• Kavramlar kesin ölçülebirlir değişkenler haline dönüştürülebilir.

Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri

• Tümevarım ilkesi benimsenmiştir
• Hipotezle başlamaz. 
• Sosyal olguları içinde bulundukları sosyal bağlam içinde değerlendiren yöntemdir.
• Keşfedicidirler, küçük örneklem gruplardan veri toplarlar
• Standartlaştırılmış veri toplama araçları kullanılmaz.
• Veriler yapılandırılmamış görüşme, odak grup görüşmesi yapılandırılmamış ve yarı yapılandırılmış gözlem yaşam öyküsü örnek olay ve döküman incelenmesi gibi veri toplama yöntemleriyle elde edilir.

Yöntemsel Çoğulculuk

• Nitel ve Nicel yöntemin bir arada kullanılabileceği görüşünün temel düşüncesidir.