Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele

FELSEFE Ders Notları
Sosyal Politika

Gelir Dağılımı ile ilgili Temel Kavramlar 

Gelir Dağılımı : Bir ülkede belirli bir dönemde üretilen gelirin kişiler, gruplar yada üretim faktörleri arasındaki dağılımına denir.

Gelir Dağılımı Türleri: 

Kişisel Gelir Dağılımı :  

• Bir dönemde üretilen milli gelirin, kişiler aileler ya da nüfus grupları arasında dağılımı 
• Önemli olan gelirin kaynağı değil miktarıdır. 
• Bu gelir dağılımının ölçülmesinde iki yöntem bulunur.

Lorenz Eğrisi

Kutu şeklinde bir diyagram olarak gösterilir. 

Diyagramın dikey ekseninde toplam gelirin, yatay ekseninde nüfus kümülatif yüzdeleri yer alır. 

Gini Katsayısı : Eşitsizliğin derecesini ölçen bir katsayıdır. 0-1 arasında bir katsayı almaktadır. Katsayı 1 e yaklaştıkça gelir eşitsizliğinin arttığını, 0 yaklaştığında gelir eşitsizliğinin azaldığını gösterir. 

Fonksiyonel Gelir Dağılımı : Bir dönemde üretilen milli gelirin, onu üreten üretim faktörleri yani emek sahipleri, sermaye sahipleri, toprak sahipleri ve girişimciler arasında dağılımıdır.  

Bölgesel Gelir Dağılımı : Bir dönemde üretilen milli gelirin coğrafi olarak dağılımıdır.  

Sektörel Gelir Dağılımı : Bir dönemde üretilen toplam gelirin üretim sektörlerine göre dağılımıdır. 

Birincil Gelir Dağılımı : Üretim faktörleri tarafından yaratılan gelirin serbest piyasa ekonomisine hiçbir müdahalede olmaksızın dağılımına denir.

İkincil Gelir Dağılımı : Devletin belirli bir dönemde serbest piyasada oluşan gelire çeşitli yollarla müdahale etmesidir. Bir diğer ifadeyle Gelirin yeninde düzenlenmesi de denir. 

Sosyal Politika açısından Gelir Dağılımının Önemi 

• Herkes için en az yaşama düzeyinin güvence altına alınması 
• Gelirler arasında farklılıkların azaltılması 
• Kişilere tanınacak fırsat eşitliği ile yükselme olanaklarının herkese açık olması

Gelir Dağılımını Etkileyen Faktörler 

• Demografik Faktörler
  
• Piyasa Yapısı 
• Teknolojik Gelişme Düzeyi
• Üretim Faktörlerinin Niteliği
• Servet Dağılımı
• Enflasyon ve Ekonomik Kriz
• Bölgesel Gelişmişlik Farklılıkları 
• Kamusal Mal ve Hizmetlerin Dağılımı 
• Küreselleşme

Gelir Dağılımı Politikasının Araçları

• İşgücü Piyasası ve Ücret 
• Fiyat 
• Gelir 
• Servet 
• Maliye
• Eğitim
• Sosyal Güvenlik Politikaları 

Yoksullukla İlgili Temel Kavramlar 

Mutlak Yoksulluk : kişilerin ya da hane halkının asgari geçim düzeyinin altında olma durumunu ifade eder. Sosyal ve kültürel ihtiyaçlara değil, beslenme barınma, giyinme gibi telem ihtiyaçları kapsar.

Göreli Yoksulluk : insanın toplumsal bir varlık olmasından hareket eder. Kişinin sahip olduğu mutlak gelir düzeyinden ziyade gelir ve refah dağılımındaki farklıları kapsar.

Objektif Yoksulluk : Alınması gereken günlük kalori miktarı ya da yapılan tüketim harcamaları gibi tespit edilebilir ve doğruluğu kanıtlanabilir yoksulluktur.

Subjektif Yoksulluk : Gerekli ya da yeterli düzeyin altında olma konusunda kişilerin kendi değerlendirmelerine dayalı bir yoksulluktur. 

Gelir Yoksulluğu : Temel gereksinimlerini karşılayacak gelire sahip olmamaları durumudur . Hesaplanırken gerekli olan gelir, yoksulluk sınırı olarak kabul edilir .Bu sınırın altında olan insanlar yoksul olarak tanımlanır.

İnsani Yoksulluk : Parasal olanakların yanı sıra temel ihtiyaçların karşılanabilmesi için ekonomik sosyal ve kültürel bazı olanaklara sahip olmaktır.

Yoksulluğun Ölçülmesi : Yoksulluğun ölçülmesinde kullanılan bir çok endeks vardır ancak en çok kullanılan endeks Kafa sayısı endeksi dir .

Yoksulluğun Nedenleri:  2 Yaklaşım vardır. 

1. Kişisel özellikleri ilgilendiren bir yaklaşımdır. Çalışmaya istekli olmamaları, yeterince çaba sarfetmemeleri, ya da sorumluluk almamaları gibi kişisel özellikleri açıklar . Kişisel etmenleri ön plana çıkarır, ikinci yaklaşıma karşı çıkar
2. Ekonomi politikaları, düşük ücret, yetersiz eğitim ve istihdam gibi sosyoekonomik sistemli yaklaşımdır. Genellikle sosyal yardımlardan yanadır.  

Yoksulluğun Temel Nedenleri :  

Kişisel : Doğum, ölüm, aile reisinin ölümü, boşanmalar, ciddi hastalıklar.

Demografik ve Sosyal Nedenler: Hızlı nüfus artışı, göçler, kentleşme ve ayrımcılık 

Coğrafi : İklim koşulları, doğal afetler, 

Siyasi Nedenler : Savaşlar

Yeterince üretim yapılamaması ve Üretilenin kişiler, bölgeler, sektörler arasında dengeli dağıtılmaması 

Düşük ücretler Türkiye de Yoksulluk : 

Türkiye'de yoksulluk istatistikleri 2002 yılından itibaren TUİK tarafından düzenli bir şekilde tutulmaktadır. Eğitim seviyesi yükseldikçe yoksulluk azalmaktadır.

Türkiye de Yoksulluk Üzerinde Etkili Olan Faktörler

• Gelir Dağılımı 
• Göç 
• İşgücü Piyasası : İşgücüne katılım ve istihdam OECD ve AB ye oranla oldukça düşüktür
• Ekonomik Krizler 
• Sosyal Güvenlik 
• Eğitim Seviyesi 
• Aile ve Dayanışmacı unsurlar 

Uluslar arası Kuruluşlarda Yoksullukla Mücadele

Dünya Bankası : 2000/2001 yılında Yoksulluğa Saldırı adında hazırladığı Dünya Kalkınma raporunda Yoksulluğun küresel bir sorun olduğunu belirtti.

Birleşmiş Milletler : 1997 yılında İnsani Gelişme Raporunda Yoksulluğu ; sadece gelir yoksulluğu olarak değil, yoksunluk olarak tanımlar. Hayatta kalmaktan bilgiden, yaşam koşullarından yoksunluk olarak ele almıştır. 

Uluslar arası Çalışma Örgütü İLO : 2007 yılında yayınladığı, Düzgün iş ve Yoksulluğu Azaltma Stratejisi adlı bilgi broşüründe , Çalışmanın yoksulluktan kurtulmada önemli bir yol olduğunu savunur  

Mikro Kredi : Resmi finans kuruluşlarına erişim olanağı bulunmayan yoksul ailelerin üretici faaliyetlere girişmelerine ve tüketimlerini istikrarlı hale getirmelerine yardımcı olmak amacıyla, çok küçük meblağlarda sağlanan kredidir . Dünya da ilk defa Bangladeş te sivil toplum örgütü olan Grameen Bank tarafından topraksız insanlara uygulanarak başlatılmıştır. 

Türkiye de iki tane uygulamadan bahsedilir. Kadın Emeği Derneği Değerlendirme Vakfı tarafından Maya Mikro Ekonomik Destek İşletmesi adıyla Marmara deprem bölgesinde 2002 yılında özellikle yoksul kadınlara kendi işlerini kurmaları yönünde destek vermiştir. 2003 yılında Türkiye İsrafı Önleme Vakfı ile Bangledeş kökenli Grameen Bank tarafından Diyarbakır da yapılan uygulamadır. 

Türkiye de Yoksullukla Mücadele : 

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Gen.Md.lüğü kapsamında SRAP ( sosyal riski azaltma projesi) tarafından 2001 de başlatılan bir uygulamayla, Şartlı Nakil Transferi bileşeni kapsamından yoksulluk nedeniyle çocuklarını okula gönderemeyen, veya okuldan almak zorunda kalan, okul öncesi çocuklarını düzenli sağlık kontrollerine götüremeyen aileleri desteklemek amacıyla nakit sosyal yardım sistemi yerleştirilmesi sağlanmıştır.

Yoksullukla mücadele mikrokredi uygulamaları Afrika, Bangladeş, Bosna-Hersek ve diğer bazı Doğu Avrupa  Ülkeleri, Endonezya, Ermenistan, Gürcistan, Kırgızistan, Pakistan, Hindistan, Orta ve Latin Amerika Ülkeleri ile ABD gibi ülkelerde mevcuttur.