İstihdam, İşsizlik, Ücretler ve Çalışma Koşulları

FELSEFE Ders Notları
Sosyal Politika

İstihdam ve İşsizlik 

Geniş anlamda istihdam; üretim faktörlerinin belirli bir dönem içerisinde kullanılma derecesidir.

Dar anlamda istihdam; emeğin üretimde kullanılması ya da gelir sağlamak amacı ile çalıştırılmasıdır.

İstihdam Türleri

Tam İstihdam: Geniş anlamda tam istihdam; bir ekonomide üretim faktörlerinin tümünün üretime katılmasıdır. Ekonominin mevcut üretim potansiyelinden tam olarak yararlanılmasıdır.

Dar anlamda tam istihdam; mevcut çalışmakoşulları ve cari ücret düzeyinde çalışmak isteyen herkesin iş bulduğu istihdam düzeyidir. Genel olarak %3-5 düzeyinde bir işsizlik kabul edilir.(doğal işsizlik oranı)

Eksik İstihdam: Bir ülkedeki mevcut emeğin tamamının kullanılmamasıdır. Eksik istihdam kendi içinde ikiye ayrılır:

1. Görülebilir Eksik İstihdam: Normal çalışma sürelerinin altında çalışılmasıdır. Bireyler, arzu etmedikleri halde kısmi süreli çalışmaktadır. Bu tip eksik istihdamın başlıca sebebi talep yetersizliğidir.
2. Görülemeyen Eksik İstihdam: Çalışma sürelerinde bir kısıtlama yoktur.Çalışma karşılığında elde edilen gelir düşüktür.Çalışılan işin niteliği,bireyin nitelikleri ve üretken kapasitesini kullanmasına imkan vermez. Bu tip eksik istihdamın başlıca sebebi talep ve sermaye donanımı yetersizliğidir.

Aşırı İstihdam: Bir ülkedeki mevcut emeğin tamamı kullanılmasına rağmen,talebin karşılanamamasıdır.

İşsizlik: İşsizlik,bireyi ve toplumu temel alarak iki farklı şekilde tanımlanabilir. Toplum açısından işsizlik, üretici kaynakların bir bölümünün kullanılmaması anlamına gelmektedir.Birey açısından işsizlik,çalışma isteğinde,gücünde ve çalışmaya hazır bir durumda olan bireyin,cari ücret ve mevcut çalışma koşullarında belirli sürelerle iş aramasına rağmen bulamaması durumu olarak tanımlanabilir.

Aktif İstihdam politikaları emek arzı ve talebi açısından işsizliğin sebeblerini ortadan kaldırmaya çalışan ve genellikle belirli grupların hedeflendiği politikalardır. Aktif istihdam politikalarının öncelikli hedef kitlesi işsizlik riskiyle daha fazla karşı karşıya olan uzun dönemli işsizler ve dezavantajlı gruplardır.

Çalışma Hakkı ve Çalışma Hakkı Çerçevesinden Düzenlenen Sosyal Politika Tedbirleri

• Yeterli istihdam imkanlarının yaratılması
• Yaşam boyu öğrenme perspektifi içinde mesleki eğitim yoluyla insan gücü kaynağının niteliklerinin geliştirilmesi
• İş arayanlar ile işgücü arayanların buluşturulması
• Çalışma hayatında iş güvencesi ve koruyucu standartların sağlanması
• Çalışma hayatında belirli bir gelir güvencesinin sağlanması
• İş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi
• Ücretlilere göre örgütlenme hakkının kazandırılması
• Aktif ve pasif istihdam politikaları aracılığıyla işsizlik karşısında koruma
• Sosyal güvenlik sistemi ile işgücünün sosyal risklere karşı korunmasıdır.

İşsizliğin Sosyo Ekonomik ve Bireysel Etkileri

İşsizlik hem nedenleri hem de sonuçları itibari ile sosyo-ekonomik bir olgudur.İşsizliğin etkileri bireysel, toplumsal ve ekonomik olarak üçe ayrılmaktadır.

İşsizlikle Mücadelede İzlenen Aktif ve Pasif İstihdam Politikaları

• Aktif İstihdam Politikaları; emek arzı ve talebi açısından işsizliğin sebeplerini ortadan kaldırmaya çalışan ve genellikle belirli grupların hedeflendiği politikalardır. Bu politikalarla temel olarak yeni istihdam alanlarının açılması,işsizlerin iş bulma zorluklarının giderilmesi, emek arz ve talebini kurumsal olarak bir araya getirerek iş gücü piyasasına girişin kolaylaştırılması,özellikle uzun dönemli işsizlerin istihdam edilebilirliklerinin arttırılması hedeflenmektedir. Aktif istihdam politikasınınöncelikli hedef kitlesi,işsizlik riskiyle daha fazla karşı karşıya olan uzun dönemli işsizler ve dezavantajlı gruplardır.
• Pasif İstihdam Politikaları; işsizlik oranları azaltmak yerine işsizliğin bire,ailesi ve toplum üzerindekiolumsuz etkilerini gidermeyi amaçlayan ve bunun için de işsizlere belirli bir ekonomik güvence sağlamaya yönelik tedbirlerdir.
• Başlıca aktif istihdam politikaları mesleki eğitim programları, girişimciliğin desteklenmesineyönelik programlar,ücret ve istihdam sübvansiyonları, doğrudan kamu istihdamı ile kamunun eşleştirme ve danışmanlık hizmetleri şeklindedir.
• Başlıca pasif istihdam politikaları işsizlik sigortası, işsizlik yardımı ve çalışmanın paylaşımı olarak sayılabilir.

İşsizlik Sigortası: Kendi iradesi dışında işini kaybeden kişilerin karşılaştıkları gelir kaybını geçici bir süre veya yeni bir iş buluncaya kadar gidermeyi amaçlayan ve sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren bir sigorta dalı ve sosyal politika aracıdır.

İşsizlik Yardımı: İşsizlik yardımının işsizlik sigortasından farklılaştığı 2 temel husus vardır. Birincisi, işsizlik yardımının finansmanı sadece devlet tarafından karşılanmaktadır. İkincisi ise işsizlik yardımı işsizlik sigortasında olduğu gibi belirli bir süreyi kapsayabileceği gibi, muhtaçlık durumu devam ettiği sürece de yardım yapılabilmektedir.

Çalışma Paylaşımı: Erken emeklilik, iş paylaşımı, çalışma sürelerinin kısaltılması şeklinde sayılabilir.

Ücret Türleri 

• Ücret Haddi (Ana ücret, Kök ücret) - Ücret Geliri
• Nominal (Parasal Ücret) - Reel Ücret
• Ayni Ücret - Nakti Ücret
• Brüt Ücret - Net Ücret
• Kolektif Ücret - Efektif Ücret
• Ücret Düzeyi
• Asgari Ücret

Sosyal Damping : Bir ülkenin daha düşük işgücü maliyetleri veya daha az kısıtlayıcı iş hukuku kuralları vasıtasıyla diğer ülkelere karşı rekabet gücünü artırarak, istihdam yaratıcı yatırımı kendine çekmesidir.

Sosyal Dışlanma : Toplum ve bireyin bütünleşmesini sağlayan ekonomik sosyal siyasal ve kültürel sistemlerin bütününden kısmen yada tamamen yoksun olma sürecidir.