Ortaçağ Avrupa Tarihi ve Uygarlığı

FELSEFE Ders Notları

Ortaçağ Avrupa Tarihi ve Uygarlığı

Ortaçağ, Batı Roma  İmparatorluğu'nun çöküşünden (İ.S 476) "Yeniden Doğuş" anlamına gelen Renaisance (Rönesans) Dönemi'ne kadar sürdüğü kabul edilir.

Ortaçağ Ara Dönemleri :

1. Erken Ortaçağ (5-11.YY)
2. Asıl Ortaçağ  (11-14.YY)
3. Geç Ortaçağ (14-15. YY)

Erken Ortaçağ (5 - 11. Yüzyıllar) : Kavimler Göçü - İ.S 451 - 453 yılları arasında İtalya Tanrının Kırbacı Atilla tarafından Hunların istilasına uğradı.

Kavimler Göçünün Sonuçları : Kavimler Göçü sonrasında Batı Avrupa'da Romalılar ve Germenler karışıp kaynaştılar. Latin Dili Nikaia Hristiyan dogması ile Roma hukuku ve yönetim tarzı Ortaçağlar boyunca Batı dünyasında az veya çok hakim olmaya devam etti. Feodalizm ortaya çıktı.

Frank Devleti : İlk Frank hanedanı olan Merovenjlerin idare dönemi başladı. Clovis'in Fransa'nın kurucusu ve Fransız Krallarının atası kabul edilmesinin nedeni budur. Daha sonraki dönemlerde majör domus (saray nazırı)'lar  idarede söz sahibi olmuşlardır.

Karolenj Rönesansı denilen dönemde ülkedeki idarecileri kontrol etmek için bir idari müfettişe, ruhbandan bir paapzın eşlik ettiği teftiş heyetleri (missi dominici) gönderilmeye başlandı.

Büyük Karl döneminde manastır okulları ve scriptoriumların (Scriptorium : Manastırlarda el yazmalarının kopya edildiği bölüm) sayısı arttı.

Erken Ortaçağ'da  İdari Yapı : Feodal Sistem ve Malikane Sistemi

Feodal Toplum, zayıfın daha güçlülerden koruma talep ettiği ve bunun için himayesine girdiği bir düzeni betimlemek için kullanılan bir terimdir.

Beneficium (fief) : Lord tarafından vasala verilen toprağın adıdı.

Feodalizm : Siyasal erkin feodal piramidin en yukarısındaki kralda toplandığı ve onun gücünü mutlak sadakat koşuluyla yerel derebeyleriyle paylaştığı idare biçimidir.

Feodalizm 3 temel öğeden oluşmaktadır. Bunlar ;

• Lord yada Vasallık : Bir asilin kendisinden daha güçlü bir asile (Lord) itaat etmesi.
• Fief yada Tımar : Lord'a hizmet eden vasallara verilen toprak.
• Mevzuat : Lord ve vasalların toprak üzerindeki hakimiye hakkını düzenleyen mevzuat.

Ekonomik Yapı 

Malikane Sistemi : İki tür malikane vardır. Özgür köylülerin ve serflerin çalıştıkları malikaneler.

Serf : Köle ile özgür köylü arasında bulunan statü - hiçbir hakkı olmayan, bir eşya gibi alınıp satılabilen, seyehat özgürlüğü olmayan, toprağa bağlı ve malikanede boğaz tokluğuna çalışma zorunluluğu olan köylü)

Köylüleri seyehat özgürlüğü yoktur.

Asıl Ortaçağ (11 - 14. Yüzyıllar) : Heinrich, Almanya'daki dukalıklarını birleştirerek güçlü bir krallık kurdu.

Dukalık : Bir Krallık içerisindeki en büyük toprak parçasıdır.

Yerine geçen oğlu Otto ilk olarak klisenin desteğini sağladı. Bunun nedeni psikopos ve baş keşişlerin bağlı oldukları kurallar yada Klise Kanunu ( Roma Klisesinin kendi içerisindeki düzenlemeleri yürütmek üzere oluşturulmuş kanunları anlatmak için kullanılan terimdir.) gereği evlenmeyerek dünyevi iktidara rakip hanedanlar kurmamalarıydı.

Devlet - Klise İlişkileri ve Cluny Reformu : Otto imparator olur olmaz Papalık Devleti'nin varlığını tanıdı ve kendisini klisenin koruyucusu ilan etti.

Cluny Reformu : Etkisi 10 ve 11 yüzyılın sonunda Tanrı Barışı'nın ilanıyla kendini göstermektedir. Amaç kadın, köylü, tüccar ve ruhban gibi saldırıya açık gruplara zarar veren herkesi aforoz etmekle tehdit ederek kötülüklerle mücadeleydi.

1059'da Papa II.Nicholas, papalık kardinalerini ( Kardinal : Katolok Klisesine bağlı başpapazlardır.) seçeceğini ilan etmiştir.

III.Innocentius'un Dönemi  (1198 - 1215) ve Yeni Papalık Monarşisi : Papa III.Innocentius, Fransız Kralı II.Philip'in evliliğini iptal etmiştir. Ayrıca kralın ülkesindeki vaftiz ve cenaze ayinleri gibi tüm klise hizmetlerini askıya alarak Fransa'yı yasak altına almıştır.

Atama Mücadelesi : Cluny taraftarlarını harekete geçiren şey imparatorların ruhbandan olmayan ve tercihen uygun gördükleri kişileri  dini makamlara atamalarına yani simoniye (Simoni : Klise makamlarının para ile satın alınması uygulamasıdır.) karşı çıkmalarıydı.

Haçlı Seferleri : Papalar ilk haçlı seferine katılanlara eğer savaş meydanında ölürlerse endüljans (tam kurtuluş için affedilmeyen günahların cezasının bağışlanması) sözü verdi.

İngiltere, Fransa ve Almanya'daki  Politik Gelişmeler İngiltere ve Norman Egemenliği (1066 - 1214)

Guillaume, güçlü bir monarşinin temellerini attı. Bu dönemde mal ve nufus sayımı yapıldı. 1080 - 1086 yılları arasında yapılan bu sayımın sonuçlarının kaydına Domesday Book yani Kıyamet Kitabı adı verildi.

Halk Ayaklanması ve Magna Carta 

II.Henry, Clarendon Nizamnamesi ile, ruhban sınıfını sivil mahkemelere tabi kıldı ve psikoposların seçiminde kontrolü ele geçirdi.

İngiliz halkı Kral John'a karşı ayaklandı. Bu isyan, Magna Carta (Büyük Sözleşme)'nin onayıyla sona erdi.

Magna Carta : 1215 yılında asiller ve Kral John tarafından imzalanan bir antlaşmadır. Kralın gücü sınırlandırılmış ve demokrasinin gelişmesine yol açmıştır.

I.Edward, 1295'te ilk olarak kasaba ve kentlerin sözcülerini toplayarak Model Parlemento denilen genişletilmiş bir parlemento oluşturdu. 

Fransa'da Capet Hanedanı Dönemi : İngiltere'de Magna Carta ilan edilirken bu dönemde Fransa'ya egemen olanlar güçlü feodal prenslerdi.

13. Yüzyılda Fransa

IX.Louis Dönemi : Hanedana ait topralarda sertliği lağyetti. Louis devri Skolastik düşüncenin Altın Çağı idi.

Almanya'da Hohenstaufen İmparatorluğu (1152 - 1272) : I. Friedrich, Roma hukuku çalışmalarına destek verdi. 1183'teki Constance Barışı'ndan sonra imparatorluk, Almanyanın feodal prensleri arasındaki bölünmüş durumunuda kabul etmiş görünüyordu.

Asıl Ortaçağda Ekonomik Yapı

Taşra : Malikanelerin çözülmesi ; Malikanelerin parçalanması ve tek aile mülkünün yükselişi. Serfin yükümlü olduğu hizmetleri para ödeyerek yerine getirebilmesi.

Kentler : Yeniden doğuş ve tacirler ; 11 ve 12. yüzyıllarda kentler Batı Avrupa nufusunun sadece yüzde beşini oluşturuyordu. Serf soyundan gelen uzun mesafe tacirlerinin Ortaçağ Uygarlığına en büyük hizmetleri bugün bildiğimiz Batı Avrupa Kentlerini yaratmış olmalarıdır.

Geç Ortaçağ (14 - 15. Yüzyıllar) : 

Yüzyıl Savaşları (1337 - 1453) :  İngiltere ve Fransa arasında meydana gelmiştir. Çağdaşlarının kara ölüm dedikleri veba salgını da 1348 - 1350 arasında Avrupa'nın birçok bölgesini etkisi altına aldı ve nufusun beşte ikisini yok etti.

Fransa'daki Politik Gelişmeler : Kral Güzel Philip Yüzyıl Savaşlarının finansmanında kendisine destek olan bir araç olarak ruhban, aristokrasi üyeleriyle kent soylularından oluşan Etat Generaux (Etajenero) meclisini oluşturdu.

İngilte'deki Politik Gelişmeler : İngiliz Kralları yüzyıl savaşlarındaki harcamaları karşılamak için halka yeni vergiler koydular. 

Kırsal ve Kentlerdeki Ekonomik Gelişmeler : Kırsaldaki gelişmeler 1347'nin sonunda Sicilya'da görülen Veba hastalığı, Avrupa'ya 1348'de Venedik, Cenova, Pisa gibi şehirlerden girdi. Veba emek gücünü azalttı ve soylu sınıfın mülklerinin değerini düşürdü. 1351'de İngiliz parlementosu köylülerin ücretini veba öncesi düzeylerde tutan ve onları Lordlarının toprağında kalmaya zorlayan Emekçilerin Statüsü adlı bir kanun çıkardı.

Kentlerde ise endüstri vebanın ağır etkilerine rağmen karlı çıktı. Zanaatkarların ve Loncaların (Lonca : aynı meslek gruplarının oluşturduğu birlikler) ekonomik ve politik gücü , bunların ürettikleri mal ve hizmetlere olan taleplerle doğru orantılı olarak arttı.

Dinsel Gelişmeler : 

• Veba Salagını ruhban sınıfı etkiledi.
• Ruhban sınıfın sayıları azaldı.
• Kardinaller Kurulu, 1409'da üç farklı papayı seçti.
• Bu seçim klisenin 36 yıl süren bir krize girmesine neden oldu. 
• Vebanın yok ediciliği Avrupalıları kaderci yaptı.

Ortaçağ Kültür ve Uygarlığı 

Eğitim ve Öğretim : Batı Avrupa’nın ilk yüksek öğrenim kurumu olan Bologna Üniversitesi (Kuruluş;1088) 1158’de Alman İmparator’u Friedrich Babarossa'dan ayrıcalıklar kazandı. Batılı âlimler, Bizans İmparatoru I. Justinianus’un Corpus luris (Juris) Civilis (Hukuk Küliiyatı’dır. )’inin daha büyük ve önemli parçalarına ulaştılar.

Liberal sanat programları trivium (gramer, retorik ve mantık) ve quadrivium (aritmetik, geometri, astronomi ve müzik) yani sözel ve sayısal dallardan oluşmaktaydı.

Felsefe ve Teoloji : Avrupalı skolastikler (sokalastik; inanç ve bilgiyi kiliseyle, özellikle Aristo düşüncesiyle birleştirmeye çalışan Ortaçağ Avrupa’sının felsefe anlayışı) iki ana problem üzerinde tartışıyorlardı: felsefe ve teoloji arasındaki ilişki.

Dil ve Edebiyat : Hümanizmin babası kabul edilen Francesco Petrarca’nın eserleri (Eski) Romalı Ölüye Mektuplar, Afrika, Ünlü Adamların Yaşamları’dır. En ünlü çalışması, aşk soneleridir. (Sone; Belli bir uyak ve ölçü kalıbına dayalı, on dört dizelik şiirdir.)

Dante’nin Vita Nuova (Yeni Hayat) ve Divina Komedia (ilahi Komedya) adlı eserleri vardır.

Giovanni Boccaccio (1313-1375) da Hümanist çalışmaların öncüsü kabul edilir.

Boccaccio’nun Dekameron Hikayeleri adlı kitabı mevcuttur.

Sanat ve Mimari : Hristiyanlar Katakomblarda (Katakomb: İlk Hristiyanlar’ın ölülerini gömmek amacıyla yeraltına oydukları mezarlara verilen addır.) ölülerini duvarlara oydukları mezarlara gömüyorlardı.

Erken Hristiyanlık sanatında dinsel olmayan tek sanat eseri Normanların İngiltere’yi istilasını anlatan 70 metre boyundaki Bayeux Halısı' dır.

Ostrogot kralı Büyük Thedoric’in anıtsal mezarı Avrupa mimarisinin erken örneklerindendir.

Karolenj Rönesansı olarak bilinen dönemin en tipik mimari eseri Başkent Aachen’daki imparatorluk Kilisesi’dir.

Gotik sanat denildiğinde akla gelen dev boyutlu katedral yapılarıdır.

Gotik sanatının en başarılı örnekleri Fransa’nın ile de France (Paris ve çevresi) bölgesindedir.

Yapımlarına 13.yüzyılda başlanan bu yapılar Lyon, Chartres, Rheims, Amiens ile Paris Notre-Dame Katedralleridir.