Psikolojiye Giriş
Klinik Psikoloji
Klinik psikoloji, bireyin duygusal, bilişsel, davranışsal ve psikolojik sıkıntılarını ve zorlamalarını anlamak, bunların gelecekteki seyirlerini yordamak ve hafifletmek amacıyla bilimi, teoriyi ve uygulamayı birleştiren psikolojinin alt alanıdır. Bu alanda uzman psikologlara ise, klinik psikolog denilmektedir.
Birbiriyle Yakından İlişkili Ruh Sağlıgı Uzmanlık Alanları
Psikiyatr: Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra psikiyatr alanında uzmanlaşan hekimdir. Psikiyatr anormal davranısların tedavisinde ilaç kullanmakla, fiziksel hastalıkları tedavi etmekte ve inceleme yapmakta yetkili tıp hekimlerinden oluşan alandır.
Psikolojik Danışman: Normal ve orta düzeyde sıkıntı ve uyum problemi yaşayan birey yada gruplarla çalışan meslek grubudur. Psikolojik Danışma ve Rehbetlik Bölümlerinden mezun olanlar bu alanda hizmet vermektedir.
Sosyal Hizmet Uzmanı/Sosyal Hizmet Çalışanı: Ekonomik, sosyal ve kültürel yönden sıkıntı içinde bulunan kişi grup yada toplulukların sorunlarını tanımaları , sahip oldukları olanakları kullanmaları cevredeki olanakları araştırmaları ve yararlanmalarına yönelik hizmet veren uzmandır.Sosyal hizmet bölümlerinden mezun olan bu meslek grubu çalışanları psikolog ve psikiyatrdan farklı olarak daha cok aile ortamı , çalışma koşulları okul ortamı yada sosyal çevrede çeşitli düzenlemeler yaparak bireylerin sorunlarının azaltılmasına katkı sağlar.
Sağlık Psikologları: 4 yıllık lisans eğitiminden sonra sağlık psikolojisi alanında yüksek lisans yaparak uzmanlaşan meslek grubudur. Temel çalışma alanı olarak hastalıkların önlenmesi, iyi sağlık koşullarının yaratılması geliştirilmesi ve devam ettirilmesi yada tıbbi rahatsızlığa sahip kişilerin tedavi edilmesine yönelik araştırma ve uygulama yapar.
Klinik Psikologun Çalışma Alanları
Klinik psikolog,duygusal bilişsel ve davranıssal zorluk ve yetersizlikleri bulunan bireyleri tedavi etmeye yönelik çalışmalar yapan uzmandır.
Birbiriyle Yakından İlişkili Ruh Sağlıgı Uzmanlık Alanları
Psikiyatr: Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra psikiyatr alanında uzmanlaşan hekimdir. Psikiyatr anormal davranısların tedavisinde ilaç kullanmakla, fiziksel hastalıkları tedavi etmekte ve inceleme yapmakta yetkili tıp hekimlerinden oluşan alandır.
Psikolojik Danışman: Normal ve orta düzeyde sıkıntı ve uyum problemi yaşayan birey yada gruplarla çalışan meslek grubudur. Psikolojik Danışma ve Rehbetlik Bölümlerinden mezun olanlar bu alanda hizmet vermektedir.
Sosyal Hizmet Uzmanı/Sosyal Hizmet Çalışanı: Ekonomik, sosyal ve kültürel yönden sıkıntı içinde bulunan kişi grup yada toplulukların sorunlarını tanımaları , sahip oldukları olanakları kullanmaları cevredeki olanakları araştırmaları ve yararlanmalarına yönelik hizmet veren uzmandır.Sosyal hizmet bölümlerinden mezun olan bu meslek grubu çalışanları psikolog ve psikiyatrdan farklı olarak daha cok aile ortamı , çalışma koşulları okul ortamı yada sosyal çevrede çeşitli düzenlemeler yaparak bireylerin sorunlarının azaltılmasına katkı sağlar.
Sağlık Psikologları: 4 yıllık lisans eğitiminden sonra sağlık psikolojisi alanında yüksek lisans yaparak uzmanlaşan meslek grubudur. Temel çalışma alanı olarak hastalıkların önlenmesi, iyi sağlık koşullarının yaratılması geliştirilmesi ve devam ettirilmesi yada tıbbi rahatsızlığa sahip kişilerin tedavi edilmesine yönelik araştırma ve uygulama yapar.
Klinik Psikologun Çalışma Alanları
Klinik psikolog,duygusal bilişsel ve davranıssal zorluk ve yetersizlikleri bulunan bireyleri tedavi etmeye yönelik çalışmalar yapan uzmandır.
Tanılama/Değerlendirme
Değerlendirme: Bireyin davranışları , problemleri, özgün karakterleri, yetenekleri, zihinsel ve entellektüel kapasiteleri hakkında bilgi toplamayı içerir. Klinik psikologların gözledikleri kişilerle ilgili kararlarını belirli bir temele oturmak için kullandıkları değerlendirme araçları 3 başlık altında toplanabilir: Görüşme, Testler ve Gözlem.
Öz Değerlendirme Ölçeği: Bireyin bir dizi soruya kendisi için en uygun seçeneği işaretlemesini içeren psikolojik testlerdir.
Tedavi/Terapi
Psikoterapi: Bireyin yaşamıs oldugu problemleri ortadan kaldırmak yada azaltmak için belirli bir teorik anlayış çerçevesinde belirli teknik ve yaklaşım kullanmayı içeren sistematik müdahale sürecidir. Bu müdahale yönteminin terapi sayılabilmesi için ilaç ve cerrahi yöntemlerin kullanılmaması gerekir.
Değerlendirme: Bireyin davranışları , problemleri, özgün karakterleri, yetenekleri, zihinsel ve entellektüel kapasiteleri hakkında bilgi toplamayı içerir. Klinik psikologların gözledikleri kişilerle ilgili kararlarını belirli bir temele oturmak için kullandıkları değerlendirme araçları 3 başlık altında toplanabilir: Görüşme, Testler ve Gözlem.
Öz Değerlendirme Ölçeği: Bireyin bir dizi soruya kendisi için en uygun seçeneği işaretlemesini içeren psikolojik testlerdir.
Tedavi/Terapi
Psikoterapi: Bireyin yaşamıs oldugu problemleri ortadan kaldırmak yada azaltmak için belirli bir teorik anlayış çerçevesinde belirli teknik ve yaklaşım kullanmayı içeren sistematik müdahale sürecidir. Bu müdahale yönteminin terapi sayılabilmesi için ilaç ve cerrahi yöntemlerin kullanılmaması gerekir.
Araştırma/Yayın
Araştırma bütün psikoloji alanlarının ortak özelliğidir. Bu noktada klinik psikolojiyi diğer alanlardan ayıran noktayı araştırma yaptıgı konular oluşturmaktadır. Bireyin yaşamında zorlanmaya sıkıntıya ve uyumsuzluklara yol açan unsurları belirleyip bunları hafifletmeye yönelik konulara odaklanmaktadır.
Araştırma bütün psikoloji alanlarının ortak özelliğidir. Bu noktada klinik psikolojiyi diğer alanlardan ayıran noktayı araştırma yaptıgı konular oluşturmaktadır. Bireyin yaşamında zorlanmaya sıkıntıya ve uyumsuzluklara yol açan unsurları belirleyip bunları hafifletmeye yönelik konulara odaklanmaktadır.
Öğretim/Süpervizyon
Meslekte deneyimli bir uzmanın daha az deneyimli bir kişiye, onun terapi sırasında karsılaştığı durumlarla başa çıkmada yeterliliğini ve becerilerini geliştirecek bir şekilde bilgi ve deneyim kazanmasına yardımcı olmasıdır.
Konsültasyon(Danışmanlık)
Dilimizdeki ''bir bilene soralım'' sözü konsültasyonu en iyi açıklayan ifadedir.
Konsültasyon(Danışmanlık)
Dilimizdeki ''bir bilene soralım'' sözü konsültasyonu en iyi açıklayan ifadedir.
Yöneticilik: Kilinik psikologlar çok istemeseler bile bazı yöneticilik görevleri yada dosyalama gibi resmi süreçlerle ilgili faaliyetlerde de bulunurlar. Klinik Psikolojinin Tarihsel Gelişimi 3 temel zaman dilime ayrırarak incelenebilir.
İlk Gelişim Dönemi (1896-1917)
Psikolojinin insanın zihinsel süreçlerini anlamaya yönelik bilimsek çalışmalara ağırlık verdiği bir dönemdir.
İlk Gelişim Dönemi (1896-1917)
Psikolojinin insanın zihinsel süreçlerini anlamaya yönelik bilimsek çalışmalara ağırlık verdiği bir dönemdir.
- Sir Francis Galton bireyler arası farklılıkları ve nedenlerini anlamaya yönelik ilk düzenli çalışmayı yöneten bilim adamları arasında yer almşıtır.
- Cattell geliştirdiği testlere zeka testleri adını vermiştir.
- Lightner Witmer ilk psikoloji kliniğini kurarak 'klinik psikolojisi' terimini kullanmaya başlamıştır. Josef Breueer ilk formal psikoterapi yaklaşımı olan psikoanalizi gelirtirmiştir.
I.ve II. Dünya Savaşları Dönemi
1920 'de Army Alpha ve Army Beta isimli 2 test geliştirilmiş. Bunu 1920 ve 1920 yılları arasında birçok başarılık zeka ve kişilik testlerinin geliştirilmesi izlemiştir. Bu nedenle bu dönemde kilinik psikoloji psikolojik testlerin geliştirilmesi uygulanması puanlanması ve yorumlanmasına yönelik çaılşmalar üzerinde yoğunlaşmaya başlamıstır.
II.Dünya Savaşı Sonrası Dönem
Zeka ve kişilk testlerinin eski versiyonları yenilenerek revize edilmiş,yeni ölçüm araçları geliştirilmişve geçerlilik - güvenirlikleri test edilmiştir. 1950li yıllarda ''Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı'' kullanılmaya başlandı. Bir takım eksiklikler nedeniyle revize edilerek kullanılmaya devam edildi. Şuanda DSM-IV olarak bilinen dördüncü versiyonu kullanılmaktadır. Hümanistik ve davranışcı psikoterapi akımları gibi birçok akım ortaya çıkmaya başlamıstır.
Normaldışı (Anormal) Davranış Nedir?
- Toplumsal normlardan sapma/istatistiksel seyreklik
- Kişisel rahatsızlık hissetme
- İşlevsellikte bozulma
Bir bireyin davranısının istatistiksel olarak seyreklik gösterip göstermediğine karar vermede normal eğri yada çan eğrisi kullanılır.Bu eğride insanların çogunun sergilediği özellikler ortaya yerleştirilir ve insanların çok azının iki uca yerleşeceğine inanılır.
Güçlü yönleri: İstatistiksel olark bir davranısın ya da özelliğin toplumun genelinde gözlenme oranının belirlenmesinde bir bireyin herhangi bir psikolojik testten almıs oldugu puanın yorumlanmasını kolaylaştırır.
Zayıf Yönleri: Öncelikle bir toplumun içinde bir grup tarafından yaygın olarak sergilendiği için normal kabul edilen bir davranıs başka bir grup tarafından cok nadir sergilendiği için normaldışı kabul edilir.
Kişisel Rahatsızlık Hissetme
Bireyin kendisinde belirli bir sıkıntıya rahatsızlığa yol açan davranışlardır.
Güçlü Yönleri: Bireye herhangi bir duygusal yada davranıssal problemi olup olmadığı sorulduğunda bunu rahatlıkla ifade edebilir. Çünkü bu problemler bireyde belirgin sıkıntıya yol açar.
Zayıf Yönleri: Hasta olarak adlandırılan her birey bu durumdan dolayı psikolojik bir sıkıntı yaşamayabilir.
İşlevsellikte Bozulma
Birey yaşadıgı psikolojik yada davranıssal problemlerrinden dolayı işlevselliği bozulmuş yani normal hayatını sürdürebilmesi belirgin bir şekilde zorlanmıştır.
Güçlü Yönleri: Sosyal ve iş hayatındaki belirgin bozulma bireyleri problemlerine ilişkin yardım arama davranısına yönlendirir.
Zayıf Yönleri: Tıpkı diğer kriterlerde oldugu gibi iş ve sosyal hayatındaki hangi derecedeki bir bozulmanın anormal olarak kabul edileceğini belirlemek zordur.
Normaldışı (Anormal) Davranışların Sınflandırılması
Bireyin kendisinde belirli bir sıkıntıya rahatsızlığa yol açan davranışlardır.
Güçlü Yönleri: Bireye herhangi bir duygusal yada davranıssal problemi olup olmadığı sorulduğunda bunu rahatlıkla ifade edebilir. Çünkü bu problemler bireyde belirgin sıkıntıya yol açar.
Zayıf Yönleri: Hasta olarak adlandırılan her birey bu durumdan dolayı psikolojik bir sıkıntı yaşamayabilir.
İşlevsellikte Bozulma
Birey yaşadıgı psikolojik yada davranıssal problemlerrinden dolayı işlevselliği bozulmuş yani normal hayatını sürdürebilmesi belirgin bir şekilde zorlanmıştır.
Güçlü Yönleri: Sosyal ve iş hayatındaki belirgin bozulma bireyleri problemlerine ilişkin yardım arama davranısına yönlendirir.
Zayıf Yönleri: Tıpkı diğer kriterlerde oldugu gibi iş ve sosyal hayatındaki hangi derecedeki bir bozulmanın anormal olarak kabul edileceğini belirlemek zordur.
Normaldışı (Anormal) Davranışların Sınflandırılması
- Toplumsal normlardan sapma/istatistiksel seyreklik
- Kişisel rahatsızlık hissetme
- İşlevsellikte bozulma
Bazı uzmanlara göre normal ve normaldışı davranışlar genellikle derece olarak farklılık gösterirler ve bu uzmanlar davranış bozukluklarının sınıflandırılmasında boyutsal yaklaşımın kullanılması gerektiğini savunurlar.
Bazı araştırmacılara göre ise, normal ve normaldışı davranışlar gece ile gündüz gibi niteliksel olarak birbirinden farklıdır. Bu araştırmacılar akıl sağlığı ile akıl hastalıkları sınıflamaya kategorik yaklaşımı önermektedirler.
Davranış bozukluklarının kategorilere ayrılarak sınıflandırılmasının en önemli avantajlarından biri klinisyenler ve araştırmacılar arasında bir tutarlılık sağlamasıdır. Aynı kriterleri kullanarak farklı uzmanlar aynı tanıyı rahatlıkla koyabilirler. Diğer bir avantajı ise kategorilerin betimleyici olması; yani herhangi bir teorik yaklaşımı dikkate almadan bir rahatsızlığa ilişkin belirtileri sıralamasıdır. Tanı kriterleri ruhsal bozukluklar üzerine bilimsel araştırma yapabilmeyi olanaklı hale getirmektedir.
Birincil Kazanç: Kişinin psikolojik rahatsızlığının sıkıntı ve kaygısından kurtulmasıdır. Örneğin; bir kaza sonucunda beynimizin kaza anı ile ilgili olayları hatırlamamızı engelleyerek bizim acı çekmemizi engellemesinde olduğu gibi.
İkincil Kazanç: Bireyin hastalığını kendi çıkarları doğrultusunda kullanmasıdır. Örneğin; yakınlarından daha fazla ilgi ve şefkat görmek için hastalığını kullanması. (tanılı rahatsızlıklarda hasta bunu kullanabilmektedir).
SM-IV çoğul eksenli sınıflamayı içermektedir; burada her birey 5 boyutta (eksende) incelenmektedir:
- Kişilik bozuklukları ve zihinsel gerilik hariç bütün ruhsal bozukluklar.
- Zihinsel gerilik ve kişilik bozuklukları.
- Genel tıbbi durumlar
- Psikososyal ve çevresel sorunlar.
- İşlevselliğin genel değerlendirilmesi ölçeği
Kaygı Bozuklukları: Özgül fobi, Açık alan korkusu, Panik bozukluk, Sosyal fobi, Yaygın kaygı bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk
Psikosomatik Bozukluklar: Psikosomatik bozuklukta bireyin tıbbi olarak kanıtlanabilir fizyolojik temelli bir rahatsızlığı vardır ancak bu rahatsızlığın nedeni büyük ölçüde stres ve kaygı gibi psikolojik faktördür.
Somatoform Bozukluklar: Somatoform bozukluklarında bireyin saptanabilir doğrudan fizyolojik bir rahatsızlığı olmaksızın sürekli sırt ağrısı, baş ağrısı, karın ağrısı ve baş dönmesi gibi belirtilerle yakınması ve bunların giderilmesine yönelik sürekli tıbbi bir yardım arayışında bulunmasıdır.
Konversiyon Bozukluğu: Hastalık Hastalığı (Hipokondriyak)
Disosiyatif Bozukluklar: Bellek ya da kimliğin bir bölümünün ani kaybı ile bilinçlilikte ortaya çıkan geçici ya da kalıcı değişiklikleri içermektedir. Disosiyatif Amnezi (Bellek kaybı), Disosiyatif Füg (Kaçış), Disosiyatif Kimlik Bozukluğu (çoğul kişilik bozukluğu), Depersonalizasyon (Benlik Yitimi)
Cinsel Bozukluklar: Parafili (Bireyin cinsel doyum kaynağının alışılmış kaynaklardan sapması, tek nesne ya da objeye odaklanması, sadizim, mazohism vb.), Cinsel işlev Bozukluğu, Cinsel Kimlik Bozukluğu (Karşı cinsin üyeleri gibi olmak isteme)
Uyku Bozuklukları : Dissomniya (Uykunun miktarı veya zamanlaması bozulmuştur.), Parasomniya (Uyurgezerlik ve Gece Kabusları)
Kimlik Bozuklukları:
- Şizoid Kişilik Bozukluğu: Sosyal çevreye karşı ilgisizlik.
- Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Şizoid kişilik özelliğine ek olarak, başkalarının düşüncelerini okuduklarına inanma ve anlaşılmayan bir dilde konuşma.
- Paranoid Kişilik Bozukluğu: Aşırı şüpheci ve kuşkucu.
- Narsistik Kişilik: Kişi kendisini üstün ve ayrıcalıklı olduğuna inanır, çevreden sürekli ilgi bekler.
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Genellikle 15 yaşından önce başlar. Çevresindekilere ve eşyalara zarar verme, suç içerikli davranışlarda bulunma.
- Histriyonik Kişilik: Diğerlerinin ilgi ve dikkatlerini çekmemek oldukça kaygı verici ve katlanılmaz olabilir. Dikkat odağı olmak için aşırı derecede çaba gösterebilirler.
- Sınır Kişilik Bozukluğu: Kişinin duygu durumunda ve kişiler arası ilişkilerinde iki uçta gidip gelen değişkenlik belirgindir.
- Çekingen Kişilik Bozukluğu : Başkaları tarafından kabul görmeme, küçümsenme, eleştirilme, dışlanma endişeleriyle sosyal ilişki gerektiren islerden uzak durma...
- Bağımlı Kişilik Bozukluğu : Başka birinin desteği yada yardımı olmadan hiç bir şey yapamama
- Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Saplantı-Zorlantı bozukluğudur.
- Dağınık Şizofreni: Garip mimikler yapma, anlamsız sesler, gülmeler…
- Katatonik Şizofreni: Motor hareketlerde ağır bozulma.
- Paranoid Şizofreni: Aşırı şüpheci ve karmaşık sanrılar.
- Ayrışmamış Şizofreni: Şizofreninin birkaç belirtisini gösteren ancak şizofreninin alt tiplerinden hiç birinin tipik özelliğini göstermeyen kişilerdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder