Temel Antropoloji Kuramları

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Temel Antropoloji Kuramları

Tek Hatlı Evrim: İnsanlığın gelişimini ilkelden gelişmişe doğru izlenen tek bir hat üzerinde görmek ve açıklamak eğiliminde olan evrimci görüştür.

Evrimcilerin önemli bir ismi Lewis Henry Morgan'dır. Morgan yazdığı Eski Toplum kitabında döneminin düşüncesini büyük ölçüde etkilemiştir.

Difizyonizm: Kültürün gelişim ve değişimine en önemli etkenin başka kültürlerden gelen maddi ve manevi öğelerin o kültüre girmesiyle gerçekleştiğini öne sürer. Difizyonizm müzeciliğin en gelişkin olduğu ülke olması nedeniyle Almanya'da gelişmiştir. Difizyonizmi Kuzey Amerikaya taşıyan kişi Franz Boas olmuştur.

Tarihci Özgücü Yaklaşım: Her kültürün kendine özgü ve ayrı bir tarihi olduğu görüşüdür.

İngiliz işlevselciliğinin kurucusu ve başta gelen kuramcısı Bronislaw Malinowski'dir.

Malinowski'ye göre; temel ihtiyaçların karşılanması ikincil ihtiyaçları ortaya çıkarır. Birey esastır ve kültürün bireyi nasıl desteklediği öne çıkar.

Boas kültürel gelenekleri ve yaşam tarzlarını açıklamak için üç temel etkeni incelemenin gerekli olduğunu öne sürmüştür. Bu etkenler; Çevresel Koşullar, Psikolojik etkenler ve Tarihsel bağıntılardır. Boas bunlar içerisinde en yüksek  ağırlığı Tarihsel bağıntılar olarak öne sürmüştür. Boas'a göre toplumlar ve kültürler kendi özgül tarihlerinin ürünüydü.

Yapısal İşlevselcilik Yaklaşımı: Kurucusu ve ilk kuramcısı olan İngiliz Antropolog  Alfred R.  Radcliffe-Browndur. Radcliffe'in ağırlık verdiği odak psikolojik ve biyolojik değil sosyolojiktir. O yüzden bu kuram sosyolojinin temel kavramlarından biri olan toplumsal yapı kavramıyla ilişki kurmayı seçmiştir.

Malinowski bireyin temel ihtiyaçlarına odaklanırken  Radcliffe  toplumsal yapının işlevsel bir biçimde sürüdürülmesine dikkati çeker.

Yeni işlevselcilik akımının önemli bir temsilcisi Max Gluckman'dır.

Reformist bir yaklaşımı benimseyen Gluckman işlevselcilikte  Malinowski'yi esas almakla birlikte onu toplumsal örgütlenme içinde çatışmanın rolünü gözardı etmekle eleştirir.  Dayanışma ve toplumsal sistemin sürekliliğini sağlayan kurumlar yanında düşmanlıklar, aileler arası yabancılaşma, otoriteye yönelen tehditler gibi süreçlerde toplumsal hayatın olağan yönleridir. Gluckman'a göre yinede çatışmaya rağmen toplumsal dayanışma korunabilmektedir.

Fransız Antropolojisi  içerisinden gelen Marksçı Antropoloji Stanley Diamond, Claude Meillasoux ve Maurice Gaudelier gibi antroploglar tarafından kurumsallaştırılmıştır.

Marksizmin tarihsel maddeciliğiyle ve bir ölçüde Marksçı Antropolojiyle buluşan kültürel maddeci yaklaşımın günümüzdeki en önemli temsilcisi Marvin Harris'tir.

Simgeci Antropoloji: Kültürü, o kültürün mensuplarınca ortak olarak paylaşılan simge ve anlamdan ibaret bir sistem olarak görmektedir. Önde gelen savunucusu Clifford Geertz'dir.

Erilmerkezcilik:  Toplumun ve toplumsal zihniyetin örgütlenmesinde erkeği ve onun toplumsal rollerini merkeze alarak davranma ve tutum geliştirme eğilimidir.

Sosyobiyoloji Kuramı:  Toplumsal olgu ve olayların biyolojik ve genetik nedenlere dayalı olduğunu savunan kuramdır.

Evrimci okulun en önemli temsilcilerinden birisi Edwand Taylor'dur. Taylor antropoloji yazınında bu bilimin konusunun kültür olduğunu söyleyen ilk bilim insanıdır.

Çok Hatlı Evrim:  İnsanlığın gelişimini basitten karmaşığa doğru tek ve zorunlu bir çizgi üzerinde değil, çevresel ve toplumsal koşullara bağlı olarak her coğrafyada  ve her zamanda farklı farklı gelişme yollarının ve tarzlarının bulunduğu bir çeşitlilik içinde görmek eğilimindedir.

Antropolojide Özgücü Kuramlar: 

1. Etnobilim yada Bilişsel Antropoloji Yaklaşımı
2. Simgeci - Yorumcu Antropoloji Yaklaşımı
3. Feminist Antropoloji

Tylor kültürel evrimi aklın ilerleyişi olarak görmekteydi. Uygar olanla vahşi olanı birbirinden ayıran en önemli şey uygar olanların hurafeleri terk ederek aklı ve onun ürünü olan bilimi benimsemiş olmalarıdır diyen kuramcıdır.

Kültür-Kişilik kuramının öncüsü ve Boas'ın öğrencisi olan Ruth F. Benedict, hem kültürlerde hemde bireyin ruh hallerinde karşılık bulan ortak tema ve başa çıkma yollarının var olduğunu öne sürmüştü.

Antropoloji Kültür Kavramı

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Kültür Kavramı

Kültür, en genel tanımıyla, insanın doğa dışında yarattığı ve ona eklediği maddi ve manevi herşeydir. Bunun içine, üzerine giydiği giysiden beslenme sistemine, barınma tarzından dinsel inanışına, toplumsal örgütlenmesinden hayatı anlamlandırdığı ideolojik çerçevelere kadar pek çok şey girer. İnsanın hayatta kalmasını ve türün devamını sağlayan yegâne avantajı, onun kültürüdür. 

 

Kavramın çoğunlukla başvurulan ve geniş kabul görmüş tanımını 1871 yılında Amerikalı antropolog Edward Tylor yapmıştır.  

 

Tylor’a göre kültür ya da uygarlık; bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği (edindiği) bilgi, sanat, gelenek- görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. 

 

Yalçın İzbul’un (1983) yaptığı tanım: Kültür, belirli bir topluluğun, sosyal etkileşim yoluyla sürdürdüğü ve bireylere kazandırdığı maddi-manevî yaşam tarzı ve dünya görüşü bileşimi, onların bir bütünleşmesi olup, varlık nedeni ve sonucu ise çevreye uyarlanma, giderek çevreyi kendi kuramsal amaçları doğrultusunda değiştirme dinamiğidir.

Antropolog A.L. Kroeber ve C. Kluckhohn, 1952 yılında yayımladıkları Kültür: Kavramların ve Tanımların Eleştirisi başlıklı derlemede kavramın 164 farklı kültür tanımına yer vermişlerdi.

Kültürün Özellikleri

1. Kültür hem evrenseldir hem de özeldir.
2. Kültür kapsayıcıdır.
3. Kültür toplumsaldır.
4. Kültür bir soyutlamadır.
5. Kültür tarihsel ve süreklilik içinde bir olgudur, dinamiktir.                                                   
6. Kültür öğrenilir 
7. Kültür ihtiyaçları giderici ve doyum sağlamaya yönelik bir yapıdır 
8. Kültür bir bütündür ve bütünleştiricidir 
9. Kültür bir simgeler sistemidir 
10. Kültürün hem maddî hem de manevî yönü vardır, bu iki yön arasında bir ikilik yoktur 
11. Kültür doğal ve toplumsal dünya ile aramızdaki çevirmendir 
12. Kültür doğaya el koyar 
13. Kültür aynı zamanda bir idealler sistemidir 
14. Kültür bir uyarlanma tarzıdır 
15. Kültür hem uyarlayıcı hem de uyum bozucudur.

Kültür, insanı diğer canlılardan ayıran en önemli olgudur.

Değişme Örüntüsü: Değişmenin  belirli bir denge içinde ve değişen öğelerin karşılıklı ilişkisi bozulmadan yürümesi durumudur.

İnsana yakın primat türlerinin basit aletler yapıp kullanmasına ön kültür  denmektedir. Bu nedenle alet yapmak ön kültürle kültür kavramını birbirinden ayırmaya yetmemektedir.

1871 yılında Amerikalı Anropolog Edward Tylor tarafından yapılan kültür tanımı geniş olarak kabul görmüştür. Tylor’a göre kültür ya da uygarlık; bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği (edindiği) bilgi, sanat, gelenek- görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. 

Tylor'un  tanımlama denemesinde üç vurgu ön plana çıkmaktadır;

• Toplumsallığa yapılan vurgu
• Öğrenme edinimine yapılan vurgu 
• Karmaşık bir bütün olarak değerlendirilmesi

Kültürel Süreçler

Kültürleme (Enculturation): Bir kültürün içine doğan bireyin annesinden başlayarak halkalar halinde genişleyen kurumlar ve öğeler üzerinden içine doğduğu o kültürü öğrenmesi süreci, kültürleme süreci olarak adlandırılır. Bu süreç doğumdan ölüme, beşikten mezara kadar devam eder. Başka sosyal bilimlerde ve bağlamlarda toplumsallaşma, sosyalizasyon ya da en geniş anlamıyla eğitim olarak adlandırılan bu süreç bitimsizdir; çünkü insan hayatının her evresinde o evreye ilişkin kültürel öğeleri öğrenmesi, zamansal ve mekânsal değişmelere bağlı olarak bazı şeyleri yeniden öğrenmesi gerekir.

Kültürleşme (Acculturation): Birbirinden farklı iki kültürün çeşitli şekillerde temas etmesiyle alışveriş içine girmeleri, bu alışveriş sonucunda birbirinden alıp verdikleri öğelerin giderek birbirine karışması ve kökenlerinin bilinemez hale gelmesiyle ortaya çıkan bir süreçtir. Bu sürece giren iki kültürün ikisi birden, birbirlerinden etkilenerek değişmektedir. Biz bu değişimler sonucunda, değişen öğelerin kökenini unuturuz ve böylelikle o öğe girdiği kültürün özelliği haline gelir. Kültürleşmeye maruz kalmamış kültür çok azdır. Coğrafî olarak yalıtılmış ya da dünyanın ücra bölgelerinde saklı kalmış kültürler dışındaki kültürlerin tamamı, başka kültürlerle temasa girmiş ve kültürleşmeye uğramıştır. 

Kültürlenme (Culturation): Farklı kültürel yapılardan gelen kişilerin başka bir kültürel alana gelmeleri durumunda ya da geldikleri yerde yeni bir uyarlanma ihtiyacıyla karşılaştıklarında, ne içine girdikleri kültürde bulunan ne de ait oldukları kültürde var olan yeni bir öğe yaratmaları, yeni bir bireşime varmaları durumudur. Kentleri saran gecekondular bunun tipik örneğidir. Kentlerde gördüğümüz gecekondular, ne kırsal bölgelerdeki mesken tipine ne de kentlerin bildik mesken tipine benzemektedir. Dolayısıyla köyden kente gelenler, bir kültürlenme biçiminde, buradaki yeni barınma ihtiyaçlarına yönelik yeni bir konut formu meydana getirmişlerdir. Arabesk müzik de bu tür bir örnektir.

Kültürel Gecikme (Cultural Lag): William F. Ogburn tarafından önerilen bu kavramla, kültürel değişme etkisi altında kalan kurumların bu değişmeye gösterdikleri tepkinin hızındaki farklar anlatılır. Genellikle teknolojik yenilikler bu türden uyum  zorlukları ve dengesizlikleri yaratmaktadır.

Kültür Şoku (Culture Shock): Kendi kültür dünyasından çıkarak tanımadığı, dilini bilmediği, dilini bilse bile simgelerini çözemediği, değerlerinden ve kurallarından haberli olmadığı bir kültürün içine giren bireyin yaşadığı sıkıntı durumu, bunalım halidir. 

Kültürel Özümseme (Assimilation): Bir kültürün bir başka kültürü, çeşitli nedenlerle etki altına alması ve giderek kendine benzetmesi, bu sürecin sonucunda da kendi içinde eritmesi olarak tanımlanabilir. 

Kültürel Bütünleşme (Integration): Belirli bir coğrafyadaki egemen kültürün diğer kültürleri ya da yerel çeşitliliği baskı altına almasına karşın, özellikle günümüzde yaygınlaşan çokkültürcülük politikalarıyla bu kültürlerle uzlaşma arayışına girmesi sonucunda, diğer kültürlerin kendilerini korumakla birlikte, büyük kültürle uyumlu hale gelmeyi ve onun şemsiyesi altında birer alt-kültür olarak tanımlanmayı benimsemeleri sürecidir. Bu süreçte egemen kültür, diğer kültürleri koruyucu ve gelişmelerini sağlayıcı birtakım siyasal, iktisadî ve toplumsal mekanizmaları hayata geçirir.

Zorla Kültürleme (Trans-Culturation): Egemen kültürün, doğuracağı tepkileri dikkate almaksızın, diğer kültürleri zorla kendine benzetmeye ve bu yolla yok olmalarını sağlamaya itmesidir. Bu süreçte dönüştürülmek istenen kültüre ait tarihsel ve manevî izler de tahrip olur. Burada özümleme sürecinde gördüğümüz türden bir gönüllülük ya da kendiliğindenlik söz konusu değildir. Bu zorlama, askerî kurumlar, eğitim kurumları ve başka toplumsal ajanlar aracılığıyla yürürlüğe konur ve uygulanır.

Anropolojik açıdan kültürsüz insan mümkün değildir.

Kültürün sağladığı imkanlar olmadan insan yaşamını sürdüremez.

Antropoloji Nedir?

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Antropoloji Nedir ?

Antropoloji; kültür bilimidir. Antropologlar tüm toplumları, kültürleri, insan kalıntılarını ve fiziksel, biyolojik yapılarını inceler. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur.  

Bu bilim insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığı başlıngıcından beri insanların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.  

Antropoloji en geniş anlamı ile insan bilim demektir.

Temel İlkeleri

Bütüncülük, Evrensellik, Uyarlanma, Bütünleşme, Kültürel Görecilik, Karşılaştırmacılık

Antropolojinin üç temel sorusu: Toplumun ölçeği büyüdükçe ve toplum karmaşıklaştıkça çatışmalı öğeler artar, toplumun katmanları arasında çıkar ayrılıkları ortaya çıkar. Büyük ölçekli toplumlarda antropolog için o toplumu bütünlüğü içinde görmek zorlaşır. 

Bu çeçevede antropolojinin üç temel sorusu vardır:

1. İnsanlar, toplumlar ve kültürler neden ve nasıl değişirler?
2. İnsanlar, toplumlar ve kültürler neden farklıdırlar ve nasıl farklılaşırlar?
3. İnsanlar, toplumlar ve kültürler neden ve nasıl benzeşirler?

Sosyal-Kültürel Antropoloji: İnsanın, biyolojik varlığının dışında yarattığı toplumsal-kültürel alanı, bütün  çeşitliliği ve benzerlikleri içinde kavramaya ve anlamaya yönelmiş antropoloji dalıdır.

Biyolojik Antroploji: İnsanın biyolojik çeşitliliğini, canlılar dünyası içindeki yerini ve evrimini, eski insan topluluklarının karşılaştıkları sağlık sorunlarını ve onların demografik özelliklerini inceleyen geniş bir alandır.

Biyolojik Antropolojinin Alt Dalları: 

• Primatoloji: İnsanların en yakın akrabası olan iri maymunların ve diğer primatların toplumsal yaşamını ve biyolojisini inceler.
• Paleoantropoloji: İnsan atalarının ve ilk insan türlerinin fosil kalıntılarını inceleyerek insan evriminin genel bir manzarasını ortaya koymaya çalışır.
• Biyoarkeoloji: Eski insan topluluklarının iskelet kalıntılarına bakarak onların yaşadıkları sağlık sorunları demografik özelliklerini belirlenebildiği ölçüde ölüm nedenlerini büyüme ve gelişme durumlarını geçim etkinliklerine ve yaşam koşullarına bağlı fiziksel değişmelerini ele alır.
• Fiziksel Antropoloji: Yaşayan insan topluluklarının biyolojik çeşitliliğini büyüme ve gelişme sorunlarını inceleyen antropoloji dalıdır.
• Adli Antropoloji: Cinayete kazaya yada katliama kurban gidenlerin yada doğal felaketler sonucu hayatlarını kaybedenlerin iskelet kalıntıları üzerinden kimliklerin ve ölüm biçimlerinin belirlenmesi elde edilen kanıtların mahkemelerde kullanılmasını sağlayan bir alandır.
• Popülasyon Genetiği: İnsan toplulukları arasındaki kalıtımsal ilişkileri fark ve benzerlikleri inceler.

Tarihsel Arkeoloji: Yazılı kayıtlar ve arkeolojik kazılarla bağlantısı içinde yakın geçmişe ait toplumların ve kültürlerin yaşam ve geçim biçimlerine, kültürel hayatlarına ışık tutmaya çalışır.

Homosantrizm: Antropolojinin gelişmesiyle sarsılan insan merkezli dünya görüşüdür. Homosantrizm; insanı bütün canlılar ve cansızlar dünyası içinde merkezi bir değer olarak alan, insan üzerinden diğer canlıları ve cansız dünya üzerindeki tahakkümünü ve denetimini meşrulaştıran görüş, her şey insan için ilkesidir.

Herder: İnsanın türsel ortaklığına karşın, onun yarattığı kendine özgürlüğünü vurguladı ve tarihin içinde ayrı ayrı ve kendi dinamiği içinde inşa olan kültürlerin farklı insanlar yarattığını temellendirdi.

SQL'de SUBQUERIES (Alt Sorgular)

• Bir Alt Sorgu başka bir SELECT, INSERT, UPDATE veya DELETE ifadesi içerisine yuvalanmış bir SELECT ifadesidir. 
• Çoğu durumda alt sorguları JOIN ifadelerine dönüştürebilirsiniz. 
• Alt sorgular, karmaşık sorguları biraz daha anlaşılabilir mantıksal bölümlere ayırmak için veya birbaşka sorgunun sonuç kümesine dayalı bir sorguyu çalıştırmak için kullanılır. 
• JOIN bağlantıları Alt Sorgulardan daha hızlı işlenirler.
• Kural olarak ise Alt Sorguları parantez içinde yazmalıyız.

NOT : Örnek sorgulamalarda Northwind Database'i kullanacağım. bk: Nortwind Database Kurulumu 

Sonuç Kümesinin Tablo Olarak Kullanımı : Sorguda FROM ifadesinde kullanılan tablonun yerine bir başka sorguyu kullanabilirsiniz. Sonuç Kümesine herhangi bir tabloya yapabildiğimiz gibi bir geçici takma ad verilebilir.


SELECT T.ORDERID, T.CUSTOMERID
FROM (SELECT ORDERID, CUSTOMERID FROM orders) AS T
 

Sonuç Kümesinin Bir Deyim Olarak Kullanılması : SQL de bir sorguyu herhangi bir deyimin yerine kullanabilirsiniz. Bu amaç için kullanılacak bir sorgu tek bir sayısal değer veya tek bir sütun değer listesi döndürmelidir. Bir değerler listesi geri döndüren sorgular IN anahtar kelimesi içeren WHERE yantümcesi yerine kullanılabilir.

 

Ortalamayı bulup satılan ürünlerimiz için ayrıntılı birim fiyatlarını ve bu birim fiyatlarının ortalama ürün fiyatına oranla durumunu gösterelim.

 

SELECT ProductName AS 'ÜRÜN ADI',UnitPrice AS 'BİRİM FİYATI', UnitsInStock AS 'STOK',
(SELECT AVG(UnitPrice) FROM Products) AS ORTALAMA,
UnitPrice-(SELECT AVG(UnitPrice) FROM Products) AS FARK FROM Products  

İlişkili Alt Sorgu :  İç sorgu ile dış sorgu bir alan üzerinden doğrudan bağlantılıdır.

 

30 nolu üründen 30 dan fazla sipariş veren müşterileri listeleyelim.

SELECT OrderID, CustomerID FROM orders AS or1
WHERE 30<(SELECT quantity FROM [order details] AS od
WHERE or1.OrderID=od.OrderID AND od.ProductID=30)

Alt Sorgu-JOIN Dönüşümü :  İlişkili alt sorguları bir JOIN ifadesi yerine kullanabiliriz.

 

İki farklı sorgu aynı sonucu vermektedir. Birinci örnekte Alt Sorgu kullanılmış, ikinci sorguda aynı sonuca JOIN ile ulaşılmıştır. 

SELECT  DISTINCT E1.TitleOfCourtesy FROM Employees AS E1
WHERE E1.City IN
(SELECT E2.City FROM Employees AS E2 WHERE E1.TitleOfCourtesy<>E2.TitleOfCourtesy)

SELECT DISTINCT E1.TitleOfCourtesy FROM Employees AS E1
INNER JOIN Employees AS E2 WITH (NOLOCK) ON E1.City=E2.City
WHERE E1.TitleOfCourtesy<>E2.TitleOfCourtesy

 

 

Alt Sorgu-HAVING Dönüşümü : İlişkili bir alt sorgunun ürettiği sonuç kümesini HAVING ile de elde edebiliriz.

 

SELECT ProductName,CategoryID,UnitPrice FROM Products AS p1
WHERE p1.UnitPrice>(SELECT AVG(UnitPrice) FROM Products AS p2
WHERE p1.CategoryId=p2.CAtegoryId) ORDER BY CategoryId  

SELECT p1.ProductName,p1.CategoryID,p1.UnitPrice FROM Products AS p1
INNER JOIN Products AS p2 WITH (NOLOCK) ON p1.CategoryID=p2.CategoryID
GROUP BY p1.ProductName,p1.CategoryID,p1.UnitPrice
HAVING p1.UnitPrice>AVG(p2.UnitPrice) ORDER BY p1.CategoryId

 

 

EXISTS ve NOT EXISTS İşlevleri : Bazı durumlarda Alt Sorguların ürettikleri değerler ile değil, sorgunun sonucunun var olup olmadığıyla ilgileniriz. EXIST ve NOT EXIST işlevleri, bu sorgulamayı yapmak için kullanılır ve DOĞRU (TRUE) veya YANLIŞ (FALSE) değeri döndürür.

Birinci sorguda ‘3/05/1998’ ve '4/05/1998' tarihleri arasında sipariş almış olan çalışanlar EXIST işlevi ile listeliyoruz. Aynı sonuca JOIN ile birleştirerekte ulaşabiliriz.

 

SELECT EmployeeId,LastName,FirstName
FROM Employees AS e WHERE EXISTS
(SELECT * FROM Orders AS o
WHERE e.EmployeeId=o.EmployeeId
AND o.OrderDate BETWEEN '3/5/1998' AND '4/5/1998')   

SELECT DISTINCT FirstName,LastName, e.EmployeeID
FROM Orders AS o
INNER JOIN Employees AS e
ON o.EmployeeID =e.EmployeeID
WHERE o.OrderDate BETWEEN '3/5/1998' AND '4/5/1998'

SQL'de UNION Kullanımı

• UNION iki veya daha fazla SELECT sorgusunun sonuçlarını tekbir sonuç kümesinde birleştirir.  
• Görüntülenecek olan tablolar aynı veri türünde aynı sayıda ve aynı düzendeki sütunlardan oluşmalıdır.

NOT : Örnek sorgulamalarda Northwind Database'i kullanacağım. bk: Nortwind Database Kurulumu 

Örnek Sorgu : Müşteriler (Customers) tablosu ve Çalışanlar (Employees) tablosu verilerini birleştirelim.

SELECT (firstname+' '+lastname) AS ADI,city AS 'ŞEHİR', postalcode AS 'POSTA KODU'
FROM employees UNION SELECT companyname, city, postalcode FROM customers