FELSEFE Ders Notları
Evrensel Bir Kavram: Kültür; Yeni Bir Bilimsel Alan
Kültür : Latince ekip ürün almak, üretmek anlamına gelen cultura sözcüğünden gelmiştir. Arapçada kullanılan ve Türkçemizde de rastladığımız “hars” sözcüğü de “toprağın işlenmesi” anlamına gelir. Yine Türkçede kullanılan “ekin” sözcüğü de “kültür” sözcüğüyle eşanlamlıdır.
Bilim adamları tarafından "tüm toplumsal grupları düzenleyen organik kuralları, düşünsel eğilimleri ve sanatları, gelenek, görenek, inanç ve adetleri, aletleri ve tüketim maddelerini, ahlaksal kuralları, insanların gerçekleştirdiği yetenek ve alışkanlıkları içine alan bütünsel bir olgu" olarak tanımlanmaktadır.
Kültür; hukuk, sosyoloji ve siyaset bilimleriyle felsefeyle, arkeoloji, ilahiyat, antropoloji, psikoloji ve psikanalizle bağlantısı çok güçlüdür.
Bilimlerin Odağında Kültür
Kültürel Antropoloji
- İnceleme alanı; kültür kuramları ve buna bağlı olarak kültürel evrim ve kütürel değişimlerdir.
- İnsanlığın ilkel dönemlerinden günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçerek nasıl sürekli bir gelişme ve ilerleme gösterdiğini konu edinir.
- Bu değişim ve gelişim sürecinde bir kültürden öteki kültüre geçen öğeleri araştırır.
- Kültür kuramlarını ve buna bağlı olarak kültürel evrim ve kültürel değişimleri inceler.
- İnsanlığın ilkel dönemlerinden günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçerek nasıl sürekli bir gelişme ve ilerleme gösterdiğini konu edinir.
- Kültür, dille ve diller arası alışveriş zenginliğiyle biçimlenir.
- Kültür geçişlerinde tepkiler, bunalımlar olabilir. Bu aşamada felsefe önem kaznaır.
Yeryüzü Kültürleri ve Uygarlıkları
Kültür Tarihinin yararlanabileceği yegane alanlardan biri de tarih bilimidir. Tarih bilimi yeryüzü kültürleri ve uygarlıkları hakkında çok önemli veriler sunmaktadır.
Tarih Bilimi, Yeryüzü kültürleri ve uygarlıkları hakkında çok önemli
veriler sunar. Tarih yazıyla başlar. Yazının öncesi döneme Tarih öncesi
dönem denir. Tarih öncesi dönemde, Yani Paleolitik Eski Taş Çağında
insanın taştan aletler yaptığı ,bu taşların işlenebilir, yontulabilir,
taşlar olduğunu bilinmektedir. Dünya Uygarlığının temeli Neolitik Çağ
yada Teni Taş Çağına dayanır. Evler ve yerleşmeler, tarıma geçilerek
yiyeceklerin üretildiği hatta çömlekçiliğin başladığı ve yekelerin
pişirildiği bu dönemde gerçekleşmiştir.
Tarih Öncesi Çağlar
- Paleolitik Çağ ( Eski Taş Çağı)
- Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı)
- Kalkolitik Çağ (Bakır Çağı)
Kültür-Uygarlığın Oluşması için Ön Koşullar
- Bir Kentin varlığı
- Belli bir iş, emek ve çabanın gerçekleştirilmesi
- Bir üretim olayına ulaşılması
- Bir yönetim sisteminin oluşturulması
Tarih, din kökenli rejimlerden totoliter sistemlere kadar birçok rejimde kültürün baskı altında tutulmaya çalışıldığını göstermektedir. Buda insanlar arasında eşitsizce ödüllendirmeyi, cezalandırmayı beraberinde getirmiş ve kültürün tarafsız gelişemeyebileceği tezini ortaya koymuştur.
Kültürel Etkileşim: Bütün kültürler tarih boyunca bir takım alışverişlerle, etkilenmelerle melez özellik kazanırlar. Kültürel etkileşimde göç olayı önemlidir. Etkileşim otomatik değildir, kendiliğinden olmaktadır ve bu etkileşime neden olan olaylar, aktörler bulunmak zorundadır.
Kültürlenme : Kültürel bir etkilenme sürecinde bir kültürün öteki bir kültürün etkisiyle evrim ve değişim sürecine girmesi kültürlenmedir. Kültürlenme egemen kültürkimliğine bürünüp ulusal ve yerel kültürleri istila edercesine yok ediyorsa saldırgan bir özellik kazanmış demektir.
Etnosantrizm (etnik merkezcilik), bir topluluğun yada bireyin kendi değer sistemiyle yargılamasıdır. Etnosantrizm sonucunda egemen olan korku kültürüne zenofobi (yabancı korkusu, yabancı düşmanlığı) denir. Zenofobi başka kültürlerin ötekileştirilmesine ve aşağılanmasına neden olur.
Fernand Braudel sosyal kültürel tarihlerin yazılabileceğini kanıtlayan Fransız tarihçi'dir. "Maddi medeniyet ve Kapitalizm" adlı eserinde kapitalizmin varlığını ve yapılanmasını sorgulamıştır. Braudel'e göre 18.Yüzyıla kadar modern bir devletin olmaması, kapitalizmin gelişmemiş olmasındandır.
Bilimsel Bir İnceleme Tarihi olarak Kültür Tarihi
- Kültür tarihinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışı ve yükselişi 1970'li yıllardan itibaren olmuştur.
- Kültür tarihi, hem kurumları yani işleyişi bireylerle ilişkileri vb. ele alabileceği gibi toplumsal grup ve çevrelerin yaşam tarzlarını yani toplumsal sınıfların kent hayatı eğlence dans müzik gibi etkinlikleri ve kültür nesnelerini yani üretim ve tüketim nesneleri yaşam tarzlarını etkileyen giyim, mobilya tarzı gibi moda davranışları konu edinebilir. Veya dönemin popüler kültür geleneklerini konu edinebilir .
- Kültür Tarihi, antropoloji başta olmak üzere Sosyoloji, Coğrafya, psikoloji gibi bilim dallarıyla yakından ilişkilidir.
- Antik Mısır da M.Ö 4000'li yıllarda zamanı ölçme, takvim oluşturma,
- M.Ö.2000'li yıllarda Sümerlerde ve sonraki Mezopatamya kültürlerinde matematiksel bir hesaplamalar ve gökyüzü gözlemleri
- M.Ö 600'lü yıllarda Antik Yunan da Sistematik Düşünce yani Felsefe Tarihi görülür.
- Kültür Tarihçisi Peter Burke dir.
- Peter Burke 1960'lı yıllardan 1990'lı yıllara doğru kültürel incelemelere yönelik belirgin bir ilgi artışı olduğunu belirtmiştir. Bunun sebebi kültür teriminin çoğul olarak ve giderek genişleyen bir anlamda kullanılması ve paralel olarak kültürel incelemelerin çeşitlilik göstermesidir.
- Kültür tarihinin konusu içerisinde sanat kuramları, film çalışmaları ve kuramları, kültürel antropoloji, müze ve arkeoloji çalışmaları yer almaktadır.
Küresel Tarih : Küresel hareketlenmelerin dünya tarihine ne tür yön vereceği önemli bir araştırma alanıdır. Yeni bir tarihsel alan olan küresel tarih dünya tarihinden farklı olarak küresel eğilimlerin, küresel kuramların, küresel hareketlerin, küresel kriz ve sarsıntıların tarihini esas alır.
Önemli Kavramlar
- Cultura : Ekip, ürün almak, üretmek
- Gözlem yapmanın kültür tarihiyle ilgisi yoktur.
- Savaşların ayrıntılı ve kronolojik tarihi siyasi tarihin konusudur. Kültür tarihiyle ilgisi yoktur.
- Dünya Uygarlığının Temeli Neolitik çağ'a dayanmaktadır.
- Dominant Kültürler de diğer kültürlerden etkilenmişlerdir.
- Braudel Sosyal-Kültürel tarihlerin yazılabileceğini kanıtlamıştır. (Akdeniz Uygarlıkları eserini Alman kampında yazmıştır.)
- Jacob Burchart İtalya Rönesansını tüm yönleriyle araştırmıştır.
- Kültür Felsefesi; kültürel davranışların, etkileşimlerini yapısını, gelişimini, biçimsel, düşünsel açıdan sorgular.
