Avrupa'da ve Osmanlılarda Modernleşme

FELSEFE Ders Notları

Avrupa'da ve Osmanlılarda Modernleşme - Kültür Tarihi

 Modern sözcüğü Latince kökenli bir sözcüktür.

Batı kavramı ile özdeşleşen kavram modernleşme kavramıdır.

Avrupa ve Amerika’da teknoloji, bilim, demokrasi, ulus devletler ve kapitalist üretim sisteminin ortaya çıkmasına modernleşme denir.

Modernleşme ile birlikte sömürgecilik ve Avrupa emperyalizmi yaygınlaşmıştır.

Modernizm, daha çok düşünce, sanat, eleştiri ve edebiyat alanında çıkan akımlar için kullanılan terimdir.

Avrupa kültüründe modernizmin ortaya çıkışı 19. yüzyılı ifade eder.

Rönesanstan beri Avrupa kültür tarihinin geliştirdiği sistematik süreç olarak tanımlanan kavram Modernité kavramıdır.

Modernite coğrafi bölgelere ve farklı kültürlere göre değişik zaman dilimlerinde ve o bölgelerin veya toplumsal yapının koşullarına göre ortaya çıktığından farklı Modernite biçimlerinden söz edilir.

Bilginin ampirik yöntemlerle ve duyularımızla elde edilebileceğini savunan düşünür Locke’dir.

Güneş sistemi teorisi Kopernik’e aittir.

Bir devletin başka bir devletin veya topluluğun bulunduğu yeri güç kullanarak işgal etmesi ve kendi politik yönetimin kurması ve o bölgenin ticaretini doğrudan kontrol etmesi sömürgecilik olarak tanımlanır.

Aydınlanma düşüncesi ile Fransa’da krallık ve aristokrasiye karşı görüşler ortaya çıkmış ve Fransız Devrimi ile tüm dünyada yeni politik düzen başlamasına olanak sağlamıştır.

Makinelerin üretime başlaması sanayileşmenin ilerlemesinde etkili olmuştur.

Sanayileşme ile burjuvazi güçlenmiş ve kendi yararına eğitim, ticaret alanında önemli yasalar koydurmuştur.

Modernleşme ile birlikte sanayileşme süreciyle elle yapılan basit üretim yerini makineli üretime bırakmıştır.

Engels ve Marks’ın dialektik materyalizm kuramlarını geliştirmelerinde etkili olan ekonomik duruma ilişkin Nüfus kırsal kesimlerden kentlere doğru yoğunlaşmıştır.

Modernleşmenin getirdiği yenilikler arasında yer alan zamanı yaşama kavramı ile zaman para ile ölçülen bir olgu olmuştur.

Modernleşmenin getirdiği yenilikler arasında yer alan zaman kavramı ile insanların çalışmanın yanı sıra eğlencenin gerekliliğine olan inançları arttı.

Comte ve Durkheim Sosyolojinin kurucularındandır.

Comte’a göre farklı toplumsal grupların yapısını ve örgütlenmesini ve bu grupların geçirdiği dönüşümleri inceleyen bilim dalı sosyolojidir.

Geziler sonucu ve diğer kültürlerden getirilen güzel nesnelerin toplanması ve bu nesnelerin değerinin belirlenmesi için hangi malzemeden yapılmış, kim için, nasıl, kim tarafından gibi soruları yanıtlamak için yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan yeni bilim alanı sanat tarihidir.

Toplumsal olguları, değişimleri nesnel incelemek gerektiği üzerinde duran bilim adamı Durkheim’dir.

İnsanın sadece positivist değerlerle ele alınamayacağını insanın dışarıdan görülemeyen ve saklı duygu ve düşüncelerinin de olduğunun ileri sürülmesiyle ortaya çıkan bilim Psikanaliz’dir.

Psikalanizin kurucusu Freud’dur.

Toplumların tipli canlı organizmalar gibi işlediğini öne sürerek toplum evrimini incelemiş ilk sosyolog Spencer’dir.

Geliştirdiği diyalektik yöntemiyle mantık konusundaki yaklaşımlarıyla ve özellikle estetik alanında çözümlemeleriyle öne çıkan Alman düşünür Hegel’dir.

Tez-antitez ve sentez Hegel'e aittir.

Bilinç, bilinçaltı, ego, süper ego gibi kavramların bireyin iç dünyasını anlamada yeni bir yönelim oluşturan bilim Psikanalizdir.

Doğabilimci, evrim teorisinin yaratıcısı Darwin’dir.

Hegel’e göre Sanatsal güzellik de mutlak düşünceden ortaya çıkar.

Buluşlarıyla dünyaya yön veren biyolog ve genetiğin kurucusu Mendel’dir.

Tüm ahlaki, siyasi, dini ve toplumsal değerleri hiçe indiren ve yok sayan nihilizmin kurucusu olan düşünür Nietzche’dir.

Eskiden Tevrat ve İncil kökenli hikayeler, Yunan ve Roma mitolojisinden gelen efsaneler, kahramanlık hikayeleri, aristokrasinin yüceltilmesi, mitolojik kavramlar resmin konusunu oluştururken izlenimci resim anlayışına göre sanayileşme ve kentleşmeyle ortaya çıkan günlük yaşamdaki değişiklikler de resimlere yansımıştır.

Nesnelerin ışık altındaki kırılmalarına dikkat etmiş ve kübist sanatın ortaya çıkmasında öncü rol oynayan ressam Cezanne’dir.

Sanatsal olmayan şeylere verilen sanatsal değer anlamında kullanılan kavram kitsch’dir.

İzlenimci bir ressam olmasına rağmen nesnelerin ışık altındaki kırılmalarına dikkat etmiş ve kübist sanatın ortaya çıkmasında öncü rol oynayan ressam Cezanne’dir

Paris’teki Salonlara ilk kez resim sunan, ancak akademik kurallara uymadığı ve sanatsal değeri olmadığı gerekçesiyle sergiye katılmaları kabul edilmeyen ve bu nedenle eserlerini Reddedilenler adıyla başka bir yerde sergileyen ressamlar Monet ve Manet’tir.

Çirkin ve zevksiz anlamı taşıyan, sanatsal olmayan şeylere verilen sanatsal değer anlamında kullanılan kavram kitsch’dir.

Sanatta avant garde kavramı tasarlanabilir bir geleceğin öncü adımlarını ifade eder.

19.yy yeni bir edebi ürün doğuşuna tanıklık etmiştir. Bahsedilen edebi ürün romandır.

19.yy'da eserlerini veren ünlü roman yazarları Dostoyevski, Balzac, Tolstoy ve Viktor Hugo yer alır.

Modernleşme sürecinde kitle iletişim aracı olan gazeteler önem kazandı, her gün çıkarılmaya başlandı.

Toplumsal yapıdaki sosyal eşitsizliği hiciv tekniğiyle göstermeye çalışan, çizginin dilini kullanarak figürlerin göze batan özelliklerini abartarak, çabuk anlaşılabilir siyah beyaz desenlerle yapılan iletişim aracı karikatürdür.

Afiş sadece etkinliklerin habercisi olarak kullanılmayıp aynı zamanda ürünlerin tanıtımını sağlayıcı reklam amaçlı da kullanılmaktadır.

Modernizm ve modernitenin merkezi olarak 1 .Dünya Savaşına kadar devam etmiş sanatsal ve kentsel yaşam Paris’tir.

Hem karikatürleri hem de karikatür tarzı yaptığı heykelleriyle karikatür alanının öncüsü Daumier’dir.
Modern fotoğrafçılığın başlaması Daguerre ile olmuştur.

Sinematograf sözcüğünden türeyen sinemanın doğuşu 28 Aralık 1895’dir.

Modern sinemanın kurucusu Lumiere’dir.

Asakir-i Mansure-i Muhammediyye adıyla eğitimli ve düzenli ordunun kurulması II. Mahmut zamanında olmuştur.

Teknik üniversite niteliğinde Mühendishane-i berri-i Hümayun III. Selim zamanında kurulmuştur.

Nizamı Cedid adıyla anılan askeri örgüt III. Selim tarafından kurulmuştur.

Batılı formlarda şiir ve oyun yazan ilk edebiyatçı Şinasi’dir.

İlk özel gazete Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılmıştır.

Modern Zamanlar filmi Charlie Chaplin’e aittir.

Osmanlı’da edebiyat, resim, mimari gibi tüm sanat alanlarında Avrupa etkili olmuştur.

Namık Kemal, Ali Suavi ve arkadaşlarının Hürriyet fikirleri Genç Osmanlılar Cemiyeti’nin kurulmasına öncülük etmiştir.

Modernleşmeyle beraber gelişen positivist düşünceyi Osmanlı dünyasına aktarabilmek için çeviriler yapan kişi Münif Paşa’dır.

İlk özel Türk gazetesi Tercüman-ı Ahval’dir.

İttihad ve Terakki Cemiyetini de ortaya çıkaran Genç Osmanlılar Cemiyeti 1866 yılında kurulmuştur.

Sultan II. Mahmut tarafından Türkiye’ye getirilen Saltanat Muzıka-i Humayun’un şefi Donizetti Paşa’dır.

II. Mahmut için Mahmudiye Marşını besteleyen bestekar Donizetti Paşadır.

Sultan Abdülmecid için bestelenen ve 22 yıl boyunca çalınan marş Mecidiye Marşıdır.

İlk özel Türk gazetesi olan Tercüman-ı Ahval Agah Efendi tarafından çıkarılmıştır.

Mecidiye Marşının bestecisi Donizetti Paşadır.

Cirit 19.yy da çok popüler olmasına rağmen tehlikeli bir spor olduğu için II. Mahmut tarafından yasaklanmıştır.

Çoğu kez açık alanda evi andıran kendine has paravanlı sahnesinde sergilenen giriş, diyalog, fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşan çalgı eşliğinde sahneye çıkan sosyal karakterleri şiveleriyle ve kılıklarıyla sergileyen seyirlik oyun türü ortaoyunudur.

Ortaoyununun ana karakterleri Pişekar ve Kavuklu’dur.

Genelde Ramazan’da ve kahvehanelerde topluluk önünde öyküler anlatılıp, taklitler yapılıp ve bitiminde sürç-i lisan ettikse affola denilerek bitirilen seyirlik oyun Meddah’dır.

1800’Iü yıllardan 1950’li yıllara dek İstanbul’da Direkler arası olarak adlandırılan mekanlarda sergilenen seyirlik oyunlar arasında ortaoyunu, Karagöz ve Hacivat, Meddah, gölge oyunu, tiyatro ve operet yer alır ancak bale yer almaz.