Ekonomi

FELSEFE Ders Notları
Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar
Ekonomi

Ekonomiyi bir kurum olarak adlandırmak, genel hatlarıyla kestirilebilir yerleşik davranışlar içinde işlev gördüğünü ima eder. Sosyologlar, ekonominin diğer sosyal kurumların alan ve oluşumunu eleştiril olarak inceleyerek belli ekonomik düzenlemelerin özelliklerini tartışırlar.

Ekonomi, mallar ile hizmetlerin, üretimi dağıtımı vetüketimini örgütleyen sosyal bir kurumdur. Mallar; yiyecek, giyecek korunma gibi zorunlu ihtiyaçlardan araba, yüzne havuzu ve yat gibi lüks unsurlara kadar geniş bir alandaki ürünleri kapsar.

Hizmet dini liderlerin, doktorların, polislerin ve telefon operatörlerinin faaliyetlerinden elde edilen kazançları ifade eder.İnsanlar mal ve hizmetlere değer verirler çünkü onlar insanların hayatlarını kolaylaştırır.

Sosyolojide, ekonomik düzene odaklanan üç yaklaşım vardır. Bunlar;

• Fonksiyonalizm
• Çatışmacı Yaklaşım
• Sembolik Etkileşim Yaklaşımı

Fonksiyonalist Perspektif
Fonksiyonalist teoriler, daha çok toplumda istikrarın nasıl sürdürüleceği ile ilgilenirler.

Malların ve Hizmetlerin Dağıtımı : Fonksiyonalistler serbest piyasa ve kar arayışını öne çıkartan kapitalist sistemin malların ve hizmetlerin dağıtımı ile üretimin teşvikini yeterince iyi sağladığınıda inanırlar. Yeni bir hizmet veya ürün için talep var ise girişimciler büyük memnuniyetle onu keşfedecekler ve sonra ondan kar elde edeceklerdir.

Zenginliğin ve Gücün Üretimi : Fonksiyonalistler ekonomi ve siyasal kurumlar arasında yakın bir ilişki olduğunu iddia ederler. Bu ilişki toplumun kaynaklarının yönlendirilmesinde etkinliği artırır.

Yenilik : Fonksiyonalist perspektife göre kapitalist toplumlar, sürekli yenilik içinde oldukları için çevrelerindeki değişime daha iyi uyum sağlamışlardır.

Çatışma Kuramı

• Çatışmacı yaklaşımın temllerini Karl Marks ortaya atmıştır.
• Marks ve diğer çatışmacı kuramcılar serbest piyasanın sınıf çatışmasına ve işgücünün yabancılaşmasına yol açtığına inanırlar.
• İstikrar konusunu vurgulayan fonksiyonalist yaklaşımın aksine çatışma kuramları ekonomik düzenin istikrarsızlığını vurgular.
• Çatışmacı kuramcılar, bir bütün olarak ekonomik düzen söz konusu olduğunda, kapitalizmin ürettiği büyük ekonomik eşitsizliğe işaret eder.

Sembolik Etkileşim Yaklaşımı
Fonksiyonalist ve çatışmacı yaklaşımlar ekonomik düzenin işleyici ve sonucları üzerinde dururken Sembolik Etkileşim yaklaşımı bireyler, gruplar ve ekonomi arasındaki etkileşimi konu alır.

Birçok sembolik etkileşimci kariyer sosyalleşmesinin etkisini vurgular. Özelliklede çalışma ve kariyer hakkındaki düşünce biçimimiz ile edinilen bilgi süreciyle ilgilenir.

Informel Sosyalleşme Araçları : Aileler ilk ve en önemlli sosyaleşme araçlarıdır. Ekonomik davranışla ilgili olarak aileler, çocukların çalışmaya yönelik tutumlarını ve kariyer düreçlerini etkiler.

Formel sosyalleşme Araçları: Aile, arkadaş çevresi medya gibi informel sosyalleşme araçları yanında, okul ve iş çevresi gibi formal mesleki sosyalleşme araçları da bulunmaktadır.

Endüstri Toplumunda İşin Örgütlenmesi

Bilimsel Yönetim Anlayışı ve İnsan İlişkileri Okulu 

• Weber'den farklı olarak Taylor bilim adamı değil bir mühendistir. Dolayısıyla Weber'in örgütlere ilişkin çalışmalarındaki teorik boyuttaki ağırlığın yerini Taylor'dan daha çok uygulamaya yönelik boyut alır.
• Taylor işin örgütlenmesi konusunda Weber'in teorisinden etkilenmiştir.
• Taylor'un bilimsel yönetim yaklaşımı ile Weber'in bürokratik örgüt kuramı arasında büyük ölçüde benzerlikler söz konusudur.
• Bilgiyi işin incelenmesine uygulayan Taylor, önce işin analizini daha sonra da mühendisliğini yapmıştır.
• Taylor'un iş kavramını incelemeye başladığı dönemde işcilerle işverenler arasında oldukca şiddetli gerilimler mevcuttur.

Taylor'un Bilimsel Yönetim Anlayışının Temel Karakteristikleri

• Babadan kalma yönetim anlayışı yerine bilimsel yönetimin tesisi
• Bireycilik değil işbirliği
• Sınırlı üretim yerine maksimum üretim
• Çatışma değil uyum
• Her insanın etkinliğinin ve refahının maksimum düzeyde artırılması

İnsan İlişkileri Ekolü'nün Temel Varsayımları 

• İşte fiziki ve zihni çabanın harcanması oyun yada dinlenme kadar doğaldır.
• Dışarıdan denetim ve ceza ile korkutma çalışanları örgütsel amaçlara yöneltecek tek yol değildir.
• Amaçlara bağlılık onların elde edilmeleriyle ilgili olarak ödüllere bağlıdır.
• Sıradan bir kişi sorumluluğu sadece kabul etmeyi değil aynı zamanda aramayı da öğrenir
• Örgütsel sorunların çözümünde insanlar gerekli yaratıcılık ve ustalığa sahiptirler.
• Çağdaş endüstri toplumunda normal insanın yeteneklerinin sadece bir kısmından yararlanılmaktadır.

Fordizm : Kitle Üretimi

• Taylor'un bilimsel yönetim anlayışının uygulamadaki temsilcisi Henry Ford olmuştur.
• Ford bu ilkelerden hareketle kendi otomobil fabrikasında sipariş usulü üretimden kitle halinde seri üretime yönelmiştir.
• İleri düzeyde iş bölümü ve standartlaşmayı son derece katı bir biçimde uygulanarak verimlilikte büyük artışlar sağlamıştır.
• Fordist üretim biçiminde en önemli unsur, birçok kişinin inandığı gibi hareket eden montaj hattı değildir. Daha çok parçaların biribirlerinin yerine tam ve uyumlu bir biçimde konulabilecek şekilde değiştirilebilir ve birbirine bağlanmasının son derece basit olmasının cok daha önemli olduğu iddia edilmektedir.
• Kitle üretimi sürecinde kullanılan makinalar niteliksiz işcilerin kullanabileceği şekilde dar amaçlı olarak tasarlanmıştır. Emek ile sermaye arasında yaşanan yoğün gerginliklerin de etkisiyle Fordist kitle üretiminde iş belirsizliklerden korunmaya çalışılmış ve işciler birbirlerinin yerine kolayca ikame edilebilecek şekilde örgütlenmiştir.

Kitle Üretim Biçiminin Temel Özellikleri

• Kitle üretimi ve kitle tüketimi arasındaki bağlantının mevcudiyeti
• Arz talep ve refah dengeleri ve Keynezyen politikalar tarafından düzenlenen ulusal devlet ekonomilerinin yönetimi
• Büyük fabrikalarda yarı vasıflı kitle işcileri ile yüksek ücretli işcilerin konsantrasyonu
• Gümrük yolular korunan pazarlarda uzun süreli standart mal üretimi
• Büyük hacimli kitle üretimi yoluyla sağlanan ölçek ekonomileri
• Standart parçaların birleştirilmesi ve özel amaçlı makinaların kullanımı, işgücnün vasıf yönünden fragmantasyonu ve montaj hattı.

Post Endüstriyel çağda işin örgütlenmesi

Post Endüstriyel topluma geçişin etkisini en çok hssettirdiği alanın çalışma hayatı olmasından dolayı, önemli ölçüde buradaki gereksinimlerin de etkisiyle ortaya çıkan teknolojik değişmeler, çoğu kez değişimina na kaynağını teşkil etmiştir.

Yeni üretim düzenini tanımlamada en çok kullanılan esnek üretim kavramıdır. Esnek Üretim taleplerdeki farklılaşmalar gözönünde bulundurularak ve teknoloji etkin kullanılarak yapılan üretim şeklidir.

Esnek  ya da yalın üretimin özellikleri

• Fazla işcilerde dahil olmak üzere, stok fazlalığı kaldırılır.
• Kalite ve etkinlik doğru orantılı kabul edilir; kaliteden taviz verilemez.
• Bir üründen diğerine hızla değişebilme yeteneğine önem verilir.
• Üretim sürecini sürekli şekilde anlayan çok becerikli elemanlar vardır.
• Eğitime gerekli şekilde önem verilir.
• Ücret sistemi şirketin tesisin ve bireyin performansına bağlıdır.
• Statü engelleri azaltılır.
• Yüksek bağlılığa dayalı iş uygulamaları vardır.