Ortaçağ Felsefesi II
Ebu Bekir Razi
İslam Düşünce Tarihinde Tabiatçı/Natüralist felsefenin en önemli temsilcisi Ebu Bekir RAzi Tahran/Rey Şehrinde doğmuştur. Edebiyat ve musiki ile ilgilenmiş geçimini kuyumculuk yaparak sağlamıştır. Aynı zamanda da hekim olan Razi tıp tarihinin önemli simaları olan Hipokrat ve Galen'den sonra tıp ilmine yaptığı önemli katkılar Razi'ye "Arapların Galeni" unvanını kazandırmıştır. 925 yılında Parkinson hastalığına yakalanan ve gözlerine katarakt inen Razi 925 yılında Rey şehrinde vefat etmiştir.
Razi ilme ve bilgiye olan tutkusunu Filozofça Yaşama (es-siretül-felsefiyye) adını verdiği otobiyografisinde "Beni tanıyanlar bilir ki, ilme karşı olan sevgim, tutkum ve bu uğurdaki çalışmalarım gençliğimden bugüne kadar aralıksız devam etmektedir. Hatta okumadığım bir kitap karşılaşmadığım bir ilim adamı olursa-büyük bir zarara uğramam söz konusu olsa dahi- her şeyi bir kenara bırakıp o kitabı okumadan ve o alimi tanımadan edemem.Bu alandaki sabırlı çalışmalarım neticesinde bir yıl zarfında "teaviz hattıyla" (müsvedde olarak) yirmibin varaktan fazla yazı yazdım."
Eğitim için seyahatlere çıkmış olan Razi çeşitli ilim ve kültür merkezlerinde edindiği Yunan, Hint, İran ve İslam tıbbına dair zengin tıp bilgisi dolayısıyla Rey'e dönüşünde hastane başhekimliğine getirildi. Otuzlu yaşlarında halife Muktefi Billah'ın daveti üzerine Bağdat'ta çok sayıda hekimin katıldığı başhekimlik sınavını birincilikle kazandı.
Yaşadığı dönemin felsefi ve ilmi hoşgörü ortamında tabiatçı-deist felsefenin en önemli temsilcisi olmuştur. Razi bireysel ve toplumsal yahut psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını gidererek ahlaklı ve mutlu bir hayatı gerçekleştirmesinde Allah'ın insana verdiği akıl gücü ve adalet duygusunun yeterli olduğu tezini hararetle savunmuştur.
Harranlı Sabii ve Antik Yunan düşünürlerinden faydalanarak ortaya koyduğu iddialarına karşı Razi, ısrarla kendisine ait olduğunu savunduğu beş ezeli ilke (el-kudemaul-hamse) sisteminin temel unsurları (Yaratıcı -el Bari, Nefis - Külli Nefis, Heyula - Şekilsiz İlk Madde, Hala - Boşluk, Mutlak Mekan ve Dehr - Mutlak Zaman olarak belirlemiştir. Bunların herbirini ezeli saymakla birlikte aralarında derece ve mahiyet farkı gözeten filozofa göre yaratıcı ile nefis aktif, heyula pasif, hala ve dehr ise ne aktif ne de pasiftir.
Razi alemin yaratılışını nefsin maddeye olan tutkusuna bağlamakla, Dünyadaki kötülüğün Tanrı'dan değil, nefsin madde ile kurduğu ilişkiden kaynaklandığını söylemiştir.
Razi maddenin dinamik olduğu tezini savunmuştur.
Razi aklın önündeki engelleri kaldırmada iradenin önem taşıdığına dikkat çeker.
Ahlak anlayışını temellendirirken daha çok "filozofların üstadı ve en büyüğü" olarak gördüğü Platon'un kendisinde "velinimetim" diye söz ettiği Calinus'tan yararlanmıştır.
Razi için ahlaki erdemlerle donanmanın esas yolu, akıl ve iradenin yerli yerinde kullanılması yani bilgiyle aydınlanmak ve adaleti ilke edinmekten geçer.
Razi'ye göre ruh sağlığını sağlamanın yolu ahlak ilkelerine bağlılıktır.
Razi Platon'un insanda üç nefis bulunduğu şeklindeki görüşü benimser. Bunlar Düşünen Nefis, Hayvani Nefis ve Nebati Nefis olup ilkine ilahi, ikincisine gazabi, üçüncüsünede şehevi nefis adıda verilir. Bedenin beslenip gelişmesini ve üremeyi sağlayan nebati şehevi nefis ile öfkenin kaynağı durumundaki hayvani nefis , düşünen nefse yani akla hizmet etmek ve destek için vardır. Özellikle hayvani nefsin şehevi arzu ve tutkuları kontrol altına alması hususunda akla yardımcı olma işlevi ahlak açısından büyük önem taşır. Diğer yandan düşünen nefsin bedenden bağımsız ve ölümsüz olmasına karşılık, nebati ve hayvani nefis beden gibi ölümlüdür.
Razi aşk, kendini beğenme, çekememezlik, öfke, yalan, cimrilik, açgözlülük, sefahet, içki ve cinselliğe düşkünlük, mal ve makam hırsı gibi bayağı duyguların yanı sıra üzün ve ölüm korkusunuda insanı karamsarlığa iten mutlu olmasını engelleyen etkenler olarak değerlendirir.
Kitabut Tecarib Razi'nin önemli eserlerindendir.
Razi'nin şahsına kitap yazdığı Rey Valisi Mansur b. İshak'dır.
Razinin ahlak anlayışında olumlu anlamda belirleyici kavramlar: Akıl, Bilgi, Adalet
