Eskiçağda Etik

FELSEFE Ders Notları 3

ETİK

Eskiçağda Etik

Eskiçağ, uygarlık tarihi bakımından insanlığın geniş ve kapsamlı bir dönemini ifade eder. 

İlk akla gelen örnekler  Eski Mısır, Çin ve Hint  uygarlıklarıdır.

Eskiçağda etik görüşleri 4 başlık altında ele alınır.

1. Sokrates ve Sokratesçi Okulların görüşleri
2. Platon’un görüşü
3. Aristoteles’in görüşü
4. Stoa Okulunun ve Epikouros Okulunun görüşleri

Sokrates ve Sokratesçi Okulların Görüşleri

• Sokrates, iyi ve mutlu yaşam erdemin bilgisine bağlı,
• Sokrates erdemin ne olduğunu araştırmıştır,
• Erdemin bilgi olup olmadığını araştırmış,
• Erdem Bilgiyse öğretilir değilse öğretilemez

Sokratesçi Okullar

Sokrates'in kendisi bir okul kurmamıştır. Öğrencileri tarafından 4 tane okul kurulmuştur:

Megara Okulu, Elis-Eretria Okulu, Kyrene Okulu ve Kynik Okulu.

• Kynik Okulu, yaşamda aranan ve istenen iyinin erdem olduğu,
• Erdemin iyi ve mutlu yaşamın koşulu olduğu,
• Hazzın sanıldığı gibi iyi olmadığı ve haz karşısında bağımsızlaşmak gerektiğini savunmuştur.
• Kyrene Okulunda (Hazcı Okul) ise hazzın biricik iyi olduğu, iyi ve mutlu yaşam için olabildiğince haz elde ederek yaşamanın doğru olduğu ileri sürülmüştür.

Platon'un Görüşü

• Platon da erdemi, iyi ve mutlu yaşamın koşulu olarak görmüştür.
• Bunun için ilkin erdemin bilgisine varmak istemiş, bunu da ana erdemlerin hepsini kapsar nitelikteki adaletin ne olduğunu araştırarak belirlemeye çalışmıştır.
• Adalet, her şeyden önce, bilgelik, cesaret ve ölçülülük üç ana erdemle birlikte sitenin erdemini tamamlayan erdemdir.
• Adalet, "herkesin kendi işiyle uğraşması", kendi işini yapmasıdır.
• Sitede, ölçülülüğü, yürekliliği ve bilgeliği arayıp bulduktan sonra, adalet bütün bu erdemlerin sitede doğmasına ve devamlılığına imkan verir.

Platon adı, Platon'un takma adıdır.

Platon Sokrates'in öğrencisidir ve Akademia’yı kurmuştur.

Kharmides adlı diyaloğun yazarı Platon’dur.

Platon etik sorulara çok önem vermiştir.

Platon’a göre "idea"nın bilgisine ulaşma konusunda herkes aynı yatkınlıkta değildir.

Platon insan ruhunu üç kısma ayırmıştır.

Platon, Devlet'te ve Yasalar'da erdemin öğretilebilir olduğunu düşünmüştür.

Platon'a Göre Ana Erdemler

Bilgelik: Sitenin/Yönetimin ilk erdemidir. Doğru, uygun ve isabetli kararlar alabilmek için gereken bilgiyi ifade eder.

Adalet: Bir yönetimi yada siteyi iyi kılma konusunda önemli bir işleve sahiptir. Sitede Adalet, yönetimi erdemli kılma konusunda bilgelik, ölçülülük ve yüreklilikle baş baş gider.

Logistikon: Ruhun düşünen yanıdır. Alogon, ruhun düşünmeyen yalnızca arzulayan yanıdır. Bunlar, insan eylemlerine ve tutumlarına  baktığımızda bir bakıma hemen belirlenen kısımlardır. Kısacası ruhun kısımlarından biri akıl diğeri ise arzular ve iştahlardır.

Aristoteles'in Görüşü (Ontoloji ve Etiğin Kurucusu)

• Aristoteles, yalnız kendisi için amaç olması, en iyi, en istenir şey olması nedeniyle mutluluğun ne olduğu sorusunu sorar. Mutluluk, nedir peki? Mutluluk ruhun erdeme uygun etkinlikte bulunmasıdır. Aristoteles iyi ve mutlu yaşama önem vermiştir. Aristoteles "iyi"yi, "her şeyin arzulandığı şey" diye ifade etmiştir.

Aristoteles'in mutlulukla ilgili fikirleri:

• Mutluluk ruhun erdeme uygun etkinliğidir.
• Mutluluk en iyi, en güzel, en hoş şeydir.
• Mutluluk kendisi için istenen bir şeydir.
• Erdeme uygun işler yapmak insan mutluluk verir.

Aristoteles erdemlerin 2 türünü belirler:

• Düşünme yetisinin (dianoia) erdemleri: Teknik Bilgi, Felsefi bilgi ve bilim, Pratik Bilgi, Akıl, Felsefi Bilgelik
• Karakterin (ethos) erdemleri ya da etik erdemler: Cesaret, Cömertlik, Yüce Gönüllük, Adalet

Erdem, yalnızca doğru akla uygun bir huy değil, aynı zamanda doğru akılla giden bir huydur.

Aristoteles insanın bilme etkinliklerini üçe ayırır:

• Teorik Etkinlikler: Fizik, Matematik ve ilk Felsefe
• Pratik Etkinlikler: Etik ve Politika
• Poietik Etkinlikler: Ürün ya da eser ortaya koyan etkinlikler

Stoa Okulunun ve Epikouros Okulunun Görüşleri:

• Stoa Okulu için de erdem iyidir ve iyi yaşam için yapılacak tek şey erdemli yaşamaktır.
• Erdemli yaşamak ise doğaya ya da akla uygun yaşamaktır.
• Doğaya aykırı yaşamak insanı mutsuz kılar.
• Epikouros için de iyi ve mutlu yaşam için insanın doğayla bağı önemlidir.
• Doğayı ve onun atomlardan oluşan yapısını tanımak insanı yersiz korku ve kuruntulardan kurtarır.
• Episkouros acısızlık durumu olarak anladığı hazzın önemini belirtir ve yaşamda bu anlamda hazzı amaç olarak benimser.

Etik görüşler ve etik anlayışlar

Eskiçağda etik soruları ele alan filozoflar: Sokrates, Platon ve Aristoteles'in yönelimi ile Sokratesçi Okulların, Stoa Okulunun ve Epikouros Okullarının yönelimleri farklı özelliktedir. Sokrates, Platon ve Aristoteles’in sordukları sorular ilkin etiğin iyi, erdem, mutluluk, adalet, eylemler gibi ana kavramlarının bilgisini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Stoa Okulunun ve Epikouros Okulları ise, etiğin nesne alanının ana kavramları olan bu kavramları değil, iyi ve mutlu yaşamın koşullarının neler olabileceğini soru konusu yapmışlardır. Bu okulların etik tarihine katkısı iyi ve mutlu bir yaşam için en doğru görünen ilkeleri getirmek olmuştur.

Örneğin, Stoa Okulunun akla ya da doğaya uygun yaşama ilkesi, Epikouros'un doğanın yapısını bilerek yaşama ve ölüm korkusu karşısında takınılacak doğru tavrın ne olduğuyla ilkesi bu türden ilkelerdir.